Trong vài năm trở lại đây, mạng xã hội Trung Quốc liên tục xuất hiện những trào lưu gắn liền với từ khóa "tiết kiệm", "sống giản dị" hoặc "chi tiêu thận trọng".
Nếu như ngày xưa, dân văn phòng ở độ tuổi Gen Z, chưa lập gia đình, coi việc đập hộp túi hiệu, lên đời điện thoại mới, hay du lịch sang chảnh là niềm vui, thì giờ đây, thứ họ bàn luận sôi nổi nhất trên tất cả các nền tảng lại là: Thử thách "ăn uống với 450 NDT/tháng" (khoảng 1,6 triệu đồng), hoặc "sống sót ở Thượng Hải 1.600 NDT/tháng" (khoảng 5,9 triệu đồng),...
Làn sóng "trao nhau thử thách, rủ nhau tiết kiệm" này mạnh mẽ đến mức, nó đã "cho ra đời" một khái niệm tiêu dùng mới: Tiêu dùng thận trọng!
Kiếm tiền quá khó, thắt chặt hầu bao để tự cứu chính mình
Tờ Reuters khẳng định: Thị trường việc làm toàn cầu vẫn đang ở trong thời kỳ khó khăn với quá nhiều biến động khó có thể lường trước, từ làn sóng sa thải cho tới sự lên ngôi của trí tuệ nhân tạo,... Tất cả những yếu tố đó khiến người trẻ rơi vào khủng hoảng, đặc biệt là nhóm vừa tốt nghiệp, phải đối diện với tỷ lệ thất nghiệp cao, lương khởi điểm thấp và cảm giác thiếu an toàn nghề nghiệp.
Trong bối cảnh đó, việc tiêu xài thoải mái gần như trở thành điều xa xỉ.
Ảnh minh họa
Tại Trung Quốc, giá cả sinh hoạt tại các thành phố lớn cũng là lý do khiến nhiều người buộc phải thắt chặt hầu bao, tính toán kỹ lưỡng từng khoản chi. Một phòng trọ bình dân ở Bắc Kinh hay Thượng Hải vẫn ngốn gần nửa thu nhập trung bình của người mới đi làm. Để có thể sinh tồn, họ buộc phải giảm tối đa những chi phí khác như ăn uống, đi lại, giải trí,...
Theo khảo sát của Reuters vào đầu năm 2025, tỷ lệ tiết kiệm trong nhóm 20-30 tuổi tại Trung Quốc đã tăng đáng kể, vượt xa mức trung bình của các quốc gia có thu nhập tương đương.
Không chỉ dừng lại ở hành vi tiêu dùng cá nhân, phong trào tiết kiệm còn được thổi bùng nhờ sức lan tỏa của mạng xã hội. Trên Xiaohongshu hay Douyin, hàng loạt thử thách trở thành chủ đề nóng. Những thử thách như "sinh tồn ở Thượng Hải với 5,9 triệu đồng/tháng" thu hút hàng chục nghìn người tham gia, với các mẹo nấu ăn siêu rẻ, công thức biến đồ ăn thừa thành bữa ăn như mới,...
Đặc biệt, Gen Z xứ Trung còn khao khát tiết kiệm đến mức thành lập hẳn một cộng đồng mang tên "Học viện Sinh tồn ngân sách thấp". Tại đây, họ hỏi - đáp, chia sẻ kinh nghiệm mua hàng second-hand, săn đồ giảm giá và thậm chí là tái chế đồ cũ. Thay vì bị xem là kém sang, việc mua quần áo cũ giờ lại trở thành một tuyên ngôn sống có trách nhiệm và "ngầu đét" trong Gen Z xứ tỷ dân.
Tờ Washington Post nhận định: Việc người trẻ Trung Quốc nói riêng và thế hệ trẻ toàn cầu nói chung nỗ lực "thắt chặt hầu bao" đang dần trở thành một xu hướng văn hóa, thay thế cho hình ảnh tiêu dùng xa xỉ từng phổ biến trong những năm cách đây gần 1 thập kỷ.
Mặt trái của xu hướng tiêu dùng thận trọng, cắt giảm quá mức
Sự bùng nổ của phong trào tiêu dùng thận trọng, siết chặt hầu bao này cũng đặt ra không ít hệ lụy cho nền kinh tế.
Ảnh minh họa
Khi giới trẻ rủ nhau không vung tay quá trán nữa, nỗ lực kích cầu tiêu dùng rơi vào thế khó vì nền kinh tế Trung Quốc phụ thuộc không ít vào chi tiêu hộ gia đình. Một báo cáo của Reuters khẳng định: Người trẻ đã và đang bắt đầu coi tiết kiệm là chiếc phao cứu sinh duy nhất họ còn trong tay, khi buộc phải đối mặt với tình trạng khó khăn của thị trường lao động và sự lên ngôi của trí tuệ nhân tạo.
Tuy nhiên, tâm lý "phòng thủ tài chính" này cũng tạo không ít áp lực lên người trẻ. Việc quá tập trung vào tiết kiệm khiến họ bỏ lỡ trải nghiệm, cơ hội đầu tư hoặc thậm chí làm suy giảm chất lượng cuộc sống. Nhiều người thừa nhận, họ luôn trong trạng thái căng thẳng khi phải tính toán từng bữa ăn, từng chuyến đi chơi. Lối sống "cắt giảm tối đa" ban đầu chỉ là thử thách vui, nhưng dường như lại dần biến thành gánh nặng tâm lý.
Mặt khác, văn hóa tiết kiệm thái quá cũng ảnh hưởng đến nhiều ngành nghề. Các cửa hàng bán lẻ, thương hiệu thời trang nhanh hay chuỗi nhà hàng,... vốn phụ thuộc vào nhóm khách hàng trẻ đang phải trải qua một cuộc khủng hoảng doanh thu, vì xu hướng tiêu dùng thận trọng.
Tờ Reuters phân tích và nhận định rằng nếu xu hướng này kéo dài, nó có thể gây ra vòng xoáy khủng hoảng lan rộng: Người trẻ không chi tiêu cho ăn uống, giải trí và hưởng thụ nữa khiến doanh nghiệp gặp khó khăn, gián tiếp dẫn tới tình trạng cắt giảm nhân sự hoặc thắt chặt quota tuyển dụng. Cuối cùng, chính người lao động lại là đối tượng chịu ảnh hưởng.
Ảnh minh họa
Trào lưu khoe "sống tiết kiệm cực hạn" trên MXH cũng gây nên những tranh cãi. Một số ý kiến cho rằng điều này vô tình tạo áp lực xã hội, khiến nhiều bạn trẻ cảm thấy có lỗi nếu lỡ tiêu nhiều hơn bạn bè. Tiết kiệm trở thành "thước đo đạo đức", dẫn đến việc so sánh khắc nghiệt, thậm chí chỉ trích nhau vì lối sống khác biệt.
Tựu trung lại, việc giới trẻ tìm cách tiết kiệm, học cách quản lý tài chính là một tín hiệu đáng mừng. Song, cái gì quá thì cũng không hẳn là tốt. Nếu làn sóng tiêu dùng thận trọng này con lan rộng với mức độ "thận trọng" ngày càng khắc nghiệt hơn nữa, hệ quả - theo dự đoán của các chuyên gia, không chỉ dừng ở mức độ cá nhân mà còn lan rộng ra nhiều ngành nghề, và cả nền kinh tế.
Thách thức cuối cùng có lẽ lại quay trở về một điều vô cùng quen thuộc: Làm sao để cân bằng giữa chi tiêu - hưởng thụ - tích lũy cho tương lai, thay vì bấm bụng thắt chặt hầu bao đến mức chỉ đang sinh tồn chứ không hẳn là đang sống?