Tôi lớn lên trong một gia đình thu nhập trung bình. Ba là công nhân cơ khí, mẹ là nhân viên văn thư. Tổng thu nhập của cả hai luôn ở mức 12–15 triệu đồng/tháng (trước đây thấp hơn nhiều). Nhưng điều đặc biệt là tôi chưa từng thấy mẹ than “hết tiền”, cũng chưa từng thấy nhà tôi phải vay nóng, ứng lương hay mượn hàng xóm – dù có thời điểm cùng lúc 2 con học đại học.
Lớn lên rồi tôi mới hiểu: Mẹ không giỏi làm ra tiền nhiều, nhưng mẹ giỏi giữ đồng tiền ở lại. Và bà làm điều đó bằng 3 nguyên tắc cực đơn giản, nhưng hiệu quả đến lạ.
1. Không mua nếu chưa có danh sách – và chưa hỏi: “Cái này có thay thế được không?”
Mẹ tôi không bao giờ đi chợ hay siêu thị mà không có một tờ giấy nhỏ ghi sẵn các món cần mua. Từ chai nước mắm đến cuộn giấy vệ sinh – cái gì cũng được tính sẵn. Bà thường hỏi một câu quen thuộc trước mỗi lần chi: “Cái này mình có thứ gì thay được không?”.
Nhờ thói quen ấy, mẹ cắt giảm được ít nhất 10–15% chi phí mua sắm mỗi tháng, tránh hoàn toàn tình trạng "vung tay" mua thứ không cần thiết.
2. Luôn để lại một phần dù tháng đó có thiếu
Nghe ngược đời, nhưng đó là nguyên tắc mẹ tôi sống chết giữ. Dù có tháng chỉ còn 500.000 đồng cuối cùng, bà vẫn tách riêng 50.000 – để vào một chiếc hộp thiếc nhỏ.
Bà gọi đó là “tiền lùi” – khi nào có biến thì lùi lại một chút, không ngã ngay. Và thật sự, chiếc hộp đó đã giúp cả nhà rất nhiều lần: Khi ba nhập viện bất ngờ, khi chị tôi cần đóng học phí sát ngày, khi máy giặt hỏng đúng lúc cuối tháng.
3. So với mục tiêu – không so với người ta
Mẹ không bao giờ thấy áp lực khi hàng xóm có xe máy mới, khi bạn bè khoe nhà to. Bà chỉ hỏi: “Mục tiêu của mình là gì? Đã gần tới chưa?”
Năm tôi học lớp 12, bà gói cả năm tiền thưởng Tết để đặt cọc tiền trọ cho tôi trước khi thi đại học. Khi tôi hỏi “sao mẹ không mua áo ấm mới?”, bà cười: “Ưu tiên mục tiêu, áo ấm cũ còn dùng được”.
Những điều nhỏ – nhưng giữ vững cả mái nhà
Không cần học tài chính, mẹ tôi vẫn là người tính kỹ và lo xa nhất nhà. Những nguyên tắc của mẹ nghe bình thường, thậm chí… cũ kỹ, nhưng chính là cái móng giữ cho cả gia đình tôi không sụp khi bão đến.