Mùa vàng giữa rừng cao su ở Đồng Nai

Cây lúa đã gắn bó sâu sắc với đời sống của đồng bào Kh’mer. Đặc biệt, lúa rẫy không chỉ đơn thuần là nguồn lương thực nuôi sống người dân, mà còn là một phần không thể thiếu, một di sản quý giá trong đời sống văn hóa, phong tục canh tác truyền thống.

Ghi nhận của PV Người Đưa Tin vào những ngày giữa tháng 11, tranh thủ thời tiết thuận lợi, từ sáng sớm gia đình chị Năng Xuân Lu Hiệp (trú thôn Bình Giai, xã Đa Kia, tỉnh Đồng Nai) đang cùng bà con trong thôn ra rẫy gặt lúa. Một nét độc đáo trong canh tác lúa rẫy, là thay vì để đất trống, bà con Kh’mer đã khéo léo biến đất dưới những hàng cao su non thành nương rẫy, tiếp tục gieo trồng giống lúa truyền thống.

Trong xu thế hiện đại hóa nông nghiệp, bà con Kh’mer vẫn kiên trì gìn giữ và duy trì giống lúa truyền thống, mang hương vị đặc trưng của núi rừng. Giống lúa này được gieo trồng trên đất rẫy, nơi có điều kiện tự nhiên khắc nghiệt hơn lúa nước, nhưng lại cho ra hạt gạo dẻo thơm, mộc mạc và giàu dinh dưỡng. Sự khác biệt làm nên giá trị của lúa rẫy Kh’mer chính là phương thức canh tác: Hoàn toàn tự nhiên. Đây là cách làm dựa vào kinh nghiệm cha ông, vừa bảo vệ môi trường, vừa giữ trọn hương vị nguyên bản của hạt gạo.

Chị Hiệp cho biết, năm nay thời tiết không thuận lợi nhưng năng suất lúa vẫn ở mức khá. Chị và bà con vẫn thực hiện quy trình canh tác thủ công, từ khâu làm đất, tra hạt, đến chăm sóc và thu hoạch, đảm bảo sự thuần khiết của hạt lúa. “Lúa rẫy trồng không khó, chăm sóc dễ, chỉ làm cỏ, không phải bón phân và phun thuốc. Lúa rẫy nấu cơm ngon, để lâu không bị mốc, ăn chắc bụng, no lâu hơn khi mua gạo ngoài thị trường”, chị Hiệp nói.

"Đang vào mùa thu hoạch, lúa chín vàng ươm cả những vạt đồi cao su. Người trong thôn đổi công cho nhau để thu hoạch lúa nên thời vụ diễn ra rất nhanh. Cây lúa sau thu hoạch, tự mục thành phân bón cho cây cao su. Thu xong có máy tuốt tại chỗ, khi lúa phơi khô, đồng bào chọn những hạt to, căng tròn cất giữ làm giống cho vụ sau", chị Hiệp cho biết thêm.

Những động tác gặt lúa thoăn thoắt, tiếng cười nói rộn rã, hình ảnh bó lúa chất cao... tạo nên một bức tranh sinh động, ấm áp về tình làng nghĩa xóm, về sự gắn kết giữa con người với đất đai.

Lúa rẫy được bà con canh tác mỗi năm 1 vụ, bắt đầu từ khi chớm mưa cho tới mùa khô thì lúa chín. Từ lúc trỉa hạt cho đến thu hoạch, bà con chỉ tốn công làm cỏ, cây tự sinh, tự dưỡng theo quy luật tự nhiên. Sau 5 tháng trồng, thời tiết thuận lợi, cây sẽ đơm bông, kết thành những hạt lúa to và chắc. Khi lúa chín, hạt vàng trĩu bông thì người dân ra rẫy gặt về.

Ông Điểu Ó, ở thôn Bình Giai phụ trách khâu tuốt lúa cho bà con trong thôn theo hướng vần đổi công cho biết, hiện làm lúa đỡ hơn ngày xưa rất nhiều vì có máy móc hỗ trợ. Lúa rẫy khi xát thành gạo, nấu chín hạt rời và có vị ngọt, bùi. Ngày nay, rất nhiều người dân các nơi tìm đến mua lúa rẫy, bởi lúa được trồng hoàn toàn tự nhiên theo hướng hữu cơ, không sử dụng phân bón, thuốc trừ sâu, hàm lượng dinh dưỡng cao. Chính vì thế, dù năng suất thấp hơn nhưng giá lúa rẫy cao hơn lúa nước.

Những ngày đầu vụ gặt luôn là khoảng thời gian rộn ràng và đáng mong chờ nhất. Khắp các nương rẫy, sắc vàng óng ả của lúa chín trải dài, báo hiệu một mùa bội thu sau bao ngày vun trồng.

Thu hoạch lúa rẫy là dịp để bà con người Kh'mer thực hiện các nghi thức tạ ơn thần linh, tạ ơn đất đai đã ban cho một vụ mùa no đủ, qua đó, gìn giữ trọn vẹn nét đẹp lao động và phong tục canh tác thiêng liêng đã được truyền lại qua nhiều thế hệ. Hạt lúa được kết tinh từ tinh hoa của đất trời không chỉ mang đến sự no đủ mà còn là nét văn hóa không thể tách rời của người dân. Mùa thu hoạch lúa rẫy được xem là dịp vui nhất trong năm.