Chênh vênh làng chài ven biển trước thiên tai - Kỳ 2: Đứng lên sau thảm hoạ Chanchu

Bỏ mạng ngoài khơi, trên bờ xơ xác

Một ngày cuối tháng 11, trên bãi cát dài thôn Bình Tịnh (xã Thăng An, Tp.Đà Nẵng), anh Nguyễn Xuân Ý (SN 1987) cùng cha là ông Nguyễn Xuân Tư (SN 1964) đang kéo tấm lưới vừa thả gần bờ. Sóng dập vào chân liên tục, còn ông Tư phải dừng lại vài lần để nghe con trai nhắc nhở vì từ sau trận bão Chanchu năm 2006, thính lực của ông gần như mất hẳn.

Bóng hai cha con in dài trên bãi cát, phía sau là những con sóng từng cướp đi nhiều sinh mạng của làng biển năm xưa.

Anh Ý, giờ đã gần 40 tuổi, da đen sạm, chậm rãi kể, hồi bão đó, mình mới lớn đã theo tàu ra khơi rồi. Tháng 5/2006, khi Chanchu bất ngờ quần thảo trên vùng biển Hoàng Sa, tôi cùng gần 30 ngư dân đều là bà con đang lênh đênh trên tàu cá. Lúc đó chỉ kịp nghe loáng thoáng tin bão, sóng đã nổi trắng xóa, gió rít như muốn bứt tung con tàu. Tàu cá như chiếc lá giữa biển. Dây neo đứt, ngư cụ quăng hết xuống biển cho nhẹ tàu. "Cả chuyến đi coi như mất trắng, may nhất là giữ được mạng người. Giờ nghĩ lại vẫn rùng mình", Ý nói.

Ông Tư và hai con trai may mắn thoát cửa tử, trở về bờ với những vết trầy xước. Ông giờ chỉ quanh quẩn đi đánh bắt gần bờ, hôm đi hôm nghỉ. Nghe sóng to gió lớn là không ai dám nói chuyện biển bão trước mặt ông.

Bà Nguyễn Thị Hồng (SN 1960) vẫn nhớ như in cái ngày nhận tin tàu của chồng và con mất liên lạc, cả ngày bà chỉ biết ngồi bó gối, mắt dán về phía biển. Lúc nghe tin có tàu cập bến mà chưa biết tàu ai, bà con trong xóm đã ùa ra bến rồi.

Ông Nguyễn Văn Út đứng trên bãi biển Bình Tịnh, mắt dõi về phía khơi xa – nơi từng nhuốm đầy ký ức về bão Chanchu.

Đứng trên bãi biển nhìn ra xa, ông Nguyễn Văn Út, 60 tuổi, cựu ngư dân đã "nghỉ hưu" từ gần chục năm nay. Ông từng đi biển mấy chục năm, trải qua đủ các cơn áp thấp, bão lớn nhỏ, nhưng Chanchu vẫn là ký ức ám ảnh nhất.

Hôm đó, tàu của ông có 15 người, đều là trai làng từ nhiều nơi. Bão đến bất ngờ, trời không báo hiệu gì, sóng quần lên như muốn nuốt cả con tàu nhỏ. Tàu của ông về được bờ đủ 15 người, nhưng những tàu lớn hơn, nằm đúng tâm bão thì không may mắn như vậy. Cả vùng Bình Tịnh, Bình Minh sau đó phủ kín tiếng khóc, bàn thờ mới dựng đầy hương khói.

"Giờ già rồi mới thấy đó là cái duyên số. Hồi đó nếu mình non một chút, ham bắt thêm mẻ tôm nữa, chắc không ngồi đây mà kể", ông Út nói.

Ở cách biển không xa là nhà ông Lại Xuân Hùng, 70 tuổi. Cả đời làm biển, năm ấy, ông đi trên chiếc tàu nhỏ, hai con trai đi tàu lớn, trúng đúng vùng tâm bão Chanchu. Gió nổi, biển đục ngầu, tàu ông quay đầu chạy vô, bỏ lại phía sau là tiếng la hét lẫn trong tiếng sóng. Hai con ông bị thiệt mạng không tìm thấy thi thể. Bao năm nay, ông Hùng dựng mộ gió cho hai con.

Ông Hùng bên bàn thờ con trai, đôi tay chai sần run nhẹ khi kể lại chuyến biển cuối cùng của họ.

Trao đổi với PV, ông Nguyễn Thanh Phong, Chủ tịch UBND xã Thăng An, cho biết, thôn Bình Tịnh, trước đây là làng biển Bình Minh (huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam cũ), là nơi có 86 ngư dân thiệt mạng trong bão Chanchu năm 2006. Mỗi mùa bão lũ thiên tai, việc phòng chống bão với người dân nơi đây được đặt lên hàng đầu bởi có quá nhiều kinh nghiệm bằng cả nước mắt, tính mạng...

Cuộc sống mới trên vùng cát đầy mộ gió

Gần hai mươi năm sau Chanchu, Bình Tịnh đã khác xưa rất nhiều. Những căn nhà mái ngói nâu, tường sơn sáng màu, tầng tum phơi cá, phơi lưới mọc lên san sát. Con đường đất cát năm nào nay đã bê tông hóa, nhựa hóa, trẻ con mặc đồng phục đi học về nhà phụ mẹ bán quán, ít trẻ phải nghỉ ngang ra biển sớm như thế hệ của Ý.

Bà Hồng nhìn về phía biển chiều, nén lại nỗi bất an mỗi khi nghe dự báo áp thấp dù cuộc sống nay đã khấm khá hơn.

Trong nhà bà Hồng, nơi trang trọng nhất là bàn thờ. Ở góc khác đặt tấm ảnh cậu con trai út Trần Xuân Quý đang cười rạng rỡ ở Nhật Bản. Quý sang Nhật lao động đã năm thứ năm, nay xin được ở lại làm lâu dài, tháng nào cũng gửi tiền về cho bố mẹ sửa nhà, mua sắm thêm đồ đạc.

"Cái nhà này là tiền thằng Quý hết. Nó bảo phải xây nhà kiên cố, lỡ gió to còn có chỗ mà núp. Ngày xưa bão tới là chạy tán loạn, nhà tranh, mái tôn bay hết. Giờ thì đỡ lo hơn, nhưng mỗi lần nghe dự báo áp thấp, cả nhà vẫn cứ bất an", bà Hồng nói.

Ở Bình Tịnh, nhiều con cháu trong làng vẫn đi biển, nhưng nỗi lo thiên tai đã vơi bớt. Bởi theo các ngư dân, ngày xưa thông tin thời tiết còn chập chờn, giờ thì điện thoại thông minh, loa xã báo liên tục, đài khí tượng dự báo rõ ràng hơn.

Buổi chiều, khi nắng đã dịu, con đường dẫn ra nghĩa địa của thôn Bình Tịnh phủ một màu vàng nhạt. Những nấm mộ gió, có cái xây gạch, có cái chỉ đắp đất rồi tráng xi măng, nằm san sát trên triền cát, hướng mặt ra biển. Không có xương cốt, chỉ có tên tuổi, năm sinh, năm mất và vài dòng chữ "Vong linh tử nạn ngoài biển".

Những ngôi mộ không xương cốt nhưng chứa trọn nỗi đau của nhiều gia đình, nhắc dân làng Bình Tịnh luôn biết sợ biển và trân trọng sự bình yên.

Nguyễn Xuân Ý thỉnh thoảng cũng ra chỗ ấy. Anh không có mộ của người thân ở đó, nhưng mỗi lần qua, anh đều dừng lại châm một nén hương, coi như thắp cho cả làng.

"Thanh niên tụi em giờ đứa nào cũng cố cho con đi học, đừng phải ra biển sớm như mình. Nhưng chắc là làng này không bao giờ hết người đi biển đâu. Còn biển là còn làng. Chỉ mong mấy đời sau ít phải dựng thêm mộ gió", anh Ý nói.

Ở xóm biển nhỏ này, cuộc sống sau Chanchu là sự đan xen giữa mất mát và hồi sinh. Người ta xây nhà cao hơn nhưng vẫn để chỗ trang trọng nhất cho bàn thờ; cho con đi xa kiếm sống nhưng vẫn níu lại một đứa "ở nhà với ông bà"; bám biển để tồn tại nhưng không quên dạy con cháu biết sợ bão, biết nghe đài, biết chạy trú ẩn. 

Ông Nguyễn Thanh Phong, Chủ tịch UBND xã Thăng An, trao đổi về công tác phòng chống bão tại khu vực từng chịu thiệt hại nặng nề do Chanchu.

Ông Nguyễn Thanh Phong, Chủ tịch UBND xã Thăng An, cho biết, gần 20 năm qua, với sự hỗ trợ của Nhà nước và nhiều tổ chức, cá nhân, địa phương từng bước vực dậy kinh tế, thay đổi diện mạo nông thôn và giúp các gia đình bị ảnh hưởng ổn định lại cuộc sống.

Dù mang nhiều mất mát, người dân Bình Tịnh vẫn tiếp tục bám biển. Đời sống đã khá hơn trước, nhiều hộ mạnh dạn vay vốn đóng mới, cải hoán tàu lớn, trang bị thiết bị hiện đại để vươn khơi dài ngày. Hiện toàn xã Thăng An có hơn 140 tàu thuyền đang khai thác hải sản, trong đó khoảng 40 tàu công suất lớn, hoạt động ở vùng lộng và ngư trường xa bờ.

Mời độc giả đón đọc Kỳ cuối: Dựng "lá chắn", tăng ứng phó bão lũ vào lúc 7h30 ngày 26/11/2025.

Sơn Tùng - Duy Cường - Thúy Hiền