Những năm gần đây, khái niệm "thực vật phòng rắn" (驱蛇植物) xuất hiện khá dày trên các diễn đàn làm vườn tại Trung Quốc. Trong danh sách các loài được nhắc tới nhiều nhất, cúc vạn thọ – tên khoa học Tagetes erecta – luôn đứng ở vị trí đầu. Theo một số chuyên gia làm vườn Trung Quốc, hoa vạn thọ khi nở tiết ra tinh dầu và mùi hương đặc trưng "không hợp" với khứu giác cực nhạy của rắn. Mùi này khiến rắn cảm thấy khó chịu, từ đó hạn chế tiến vào khu vực có trồng cây.
Tại Việt Nam, cúc vạn thọ không chỉ quen thuộc trong dịp Tết mà còn được trồng phổ biến ở sân vườn, ban công và lối vào nhà. Cây có màu vàng – vàng cam, biểu tượng cho may mắn, trường thọ, thường được người dân gọi với nhiều cái tên như "vạn thọ", "hoàng cúc hoa" hay "khổng tước thảo".
Ảnh minh họa
Dễ trồng, hợp khí hậu và ít sâu bệnh
Theo các nhà vườn, cúc vạn thọ là một trong những loài hoa dễ trồng nhất hiện nay. Cây ưa sáng, chịu được nắng mạnh, phù hợp với nền nhiệt 15–30°C – rất thích hợp với khí hậu miền Bắc và miền Nam Việt Nam. Đất trồng chỉ cần thoát nước tốt, tơi xốp; cây có thể trồng từ hạt hoặc cây con.
Kỹ thuật chăm sóc cũng không phức tạp: Tưới nước vừa phải, tránh để úng; bón phân định kỳ mỗi 2–3 tuần để hoa nở đều và giữ màu lâu. Khi trồng ở chậu, người trồng chỉ cần chú ý cắt bỏ hoa tàn để kích thích cây ra nụ mới.
Vạn thọ có mùi hương mạnh hơn nhiều loại hoa khác do chứa lượng tinh dầu đặc trưng. Chính đặc tính này khiến cây thường được dân gian dùng để giảm côn trùng như muỗi, ruồi. Việc côn trùng, sâu bọ giảm quanh nhà cũng gián tiếp khiến khu vực bớt hấp dẫn với rắn – bởi nguồn thức ăn của chúng hạn chế hơn.
Ảnh minh họa
Dù được khuyến khích trồng, các chuyên gia làm vườn Trung Quốc đều khẳng định cúc vạn thọ không thể ngăn rắn tuyệt đối. Hiệu quả của cây chủ yếu mang tính hỗ trợ – dựa vào hương đặc trưng và môi trường sống ít côn trùng hơn.
Họ khuyên người dân vẫn cần giữ sân vườn sạch sẽ, không để cỏ cao, đống rác, gỗ mục – nơi rắn thích trú ẩn. Việc bịt kín các khe hở quanh nền nhà, cửa ra vào, khu vệ sinh mới là giải pháp cốt lõi để phòng rắn. Cúc vạn thọ nên được xem như một "lớp bảo vệ mềm", kết hợp cùng việc vệ sinh khu vực sống.
Cúc vạn thọ được bán quanh năm tại các chợ cây, cửa hàng giống hoặc sàn thương mại điện tử. Tại Hà Nội và TP.HCM, giá cây giống hoặc chậu nhỏ dao động 20.000 – 60.000 đồng, tùy loại cao – lùn và độ lớn của tán. Hạt giống cũng rất sẵn, từ 40.000 – 150.000 đồng/gói, tùy giống thường hay giống nhập. Vào dịp cận Tết, giá hoa thường tăng mạnh, do nhu cầu trang trí nhà cửa và bày mâm cúng ngày đầu năm luôn ở mức cao.
Ảnh Youtube
Các loài cây ngăn rắn vào nhà khác
Ngoài cúc vạn thọ, nhiều chuyên gia làm vườn ở cả Trung Quốc và Việt Nam cũng nhắc đến một số loài cây khác có đặc tính mùi mạnh, tinh dầu cao hoặc làm thay đổi môi trường sống xung quanh nhà, từ đó hỗ trợ giảm nguy cơ rắn bò vào khu vực sinh hoạt. Đáng chú ý, những loài cây này đều phổ biến, dễ mua và rất dễ trồng tại Việt Nam.
Trong số đó, cây sả (lemongrass) được xem là lựa chọn hàng đầu. Sả chứa lượng tinh dầu citral lớn, tạo mùi hương chanh rất mạnh. Theo kinh nghiệm dân gian, rắn vốn nhạy cảm với các nhóm mùi họ citrus nên thường tránh xa khu vực có trồng sả. Cây phát triển tốt trong cả nắng gắt lẫn bóng bán phần, ít sâu bệnh, phù hợp đặt ở góc sân, mép tường hoặc trước cửa nhà.
4 loại cây có tác dụng ngăn rắn, côn trùng khác (Ảnh TH)
Ngải cứu (艾草) cũng là loài cây được các nguồn Trung Quốc nhắc tới với vai trò hỗ trợ xua rắn nhờ mùi thảo dược rất đặc trưng. Ngoài ra còn có bạc hà, hương thảo. Những loài cây này tuy không thể thay thế các biện pháp an toàn như dọn cỏ, xử lý khe hở hay giữ nhà cửa thoáng sạch, nhưng khi kết hợp cùng nhau, chúng tạo thành lớp "bảo vệ sinh học" tự nhiên, tăng sự an tâm cho gia đình — nhất là ở các khu vực gần ruộng, vườn, ao hồ hoặc có cây cối rậm rạp.