Đà Nẵng nói gì về đề xuất bỏ cụm từ “xả lũ”?

Cần phù hợp pháp lý và thực tiễn phòng chống thiên tai

Những ngày qua, mạng xã hội lan truyền thông tin Đà Nẵng đề xuất thay cụm từ "xả lũ" sang sang "vận hành điều tiết qua tràn xả sâu" gây nhiều tranh luận về ý nghĩa thuật ngữ và cách vận hành hồ chứa. Ngày 2/12, trước các thắc mắc này, ông Trương Xuân Tý, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường, đã có trao đổi cụ thể để làm rõ bản chất vấn đề.

Ông Tý cho biết, UBND Tp.Đà Nẵng đã có Báo cáo số 265 do Phó Chủ tịch UBND TP Trần Nam Hưng ký, gửi Thủ tướng Chính phủ về tình hình thiệt hại do thiên tai gây ra trên địa bàn.

Ông Trương Xuân Tý, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Đà Nẵng, đã có trao đổi cụ thể để làm rõ bản chất vấn đề đề xuất thay cụm từ "xả lũ" sang sang "vận hành điều tiết qua tràn xả sâu".

Tp.Đà Nẵng đã có các kiến nghị nhiều nội dung liên quan quy trình vận hành, điều tiết xả lũ của hồ thủy điện (ở khu vực tỉnh Quảng Nam cũ). Trong đó, việc thay đổi cách gọi từ "xả lũ" sang "vận hành điều tiết qua tràn xả sâu" là cần thiết để phản ánh đúng bản chất kỹ thuật và pháp lý của công tác vận hành hồ chứa.

Ông Tý giải thích, Quy trình vận hành liên hồ chứa 1865 quy định ba giai đoạn vận hành trong mùa lũ: đón lũ, duy trì mực nước, và cắt – dẫn lũ. Ở cả ba giai đoạn, tràn xả sâu là công trình được thiết kế để thực hiện việc điều tiết nước, tăng hoặc giảm lưu lượng ra tùy mục tiêu kỹ thuật.

Lâu nay cụm từ "xả lũ" dễ khiến người dân hình dung hồ chứa tự ý mở van hay xả nước đột ngột. Trong khi thực tế, mọi thao tác đều là điều tiết theo quy trình, dựa trên tính toán thủy văn và yêu cầu đảm bảo an toàn hạ du. Vì vậy, theo ông, cách diễn đạt cần chuẩn xác hơn để tránh hiểu lầm và phù hợp với ngôn ngữ trong văn bản hành chính.

Theo phân tích, bản chất vẫn là đưa nước ra khỏi hồ, nhưng "vận hành điều tiết qua tràn xả sâu" mô tả đúng vai trò của hệ thống công trình và đúng quy trình Nhà nước ban hành, không mang màu sắc cảm tính như cụm từ "xả lũ" trong dân gian.

UBND Tp.Đà Nẵng cũng đã đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường báo cáo Thủ tướng điều chỉnh cách dùng từ trong Quy trình 1865, đặc biệt tại các điều liên quan vận hành hồ (Điều 28, 30, 31, 34).

Dung tích phòng lũ quá nhỏ so với lượng lũ thực tế

Ngoài ra, ông Tý cho biết thêm, thống kê đợt mưa lũ cuối tháng 10 tại địa phương này cho thấy sự chênh lệch rất lớn giữa dung tích phòng lũ của các hồ và lượng nước thực tế đổ về. Trên lưu vực sông Vu Gia, tổng lượng lũ về các hồ từ ngày 25 đến 30/10 lên 1,68 tỷ m³, trong khi dung tích phòng lũ tối đa chỉ 274 triệu m³, tương đương 16,3%.

Ở hệ thống Thu Bồn, lượng nước về hơn 906 triệu m³, song hồ Sông Tranh 2 chỉ có hơn 194 triệu m³ dung tích phòng lũ (21,4%). Ông cho biết thêm, riêng hồ A Vương và Sông Bung trong đợt lũ lớn đã nhận khoảng 1 tỷ m³ nước, trong khi khả năng phòng lũ theo thiết kế chỉ 264 triệu m³.

Hình ảnh ngập lụt trên địa bàn thành phố Đà Nẵng trong thời gian qua.

"Khả năng cắt lũ của các hồ chỉ ở mức tương đối, thường chỉ giảm được một đến hai đỉnh lũ chứ không thể chặn toàn bộ. Vì vậy, chúng tôi đề xuất tăng tối đa dung tích phòng lũ và yêu cầu các chủ hồ chủ động hạ mực nước khi có dấu hiệu mưa lớn", ông Tý nói. Trong thời gian chờ điều chỉnh Quy trình 1865, Đà Nẵng đã ban hành quy trình tạm thời để tăng mức an toàn cho hạ du.

Trong ba đợt mưa vừa qua, Đà Nẵng ghi nhận hơn 2.000 mm mưa, tương đương 70% lượng mưa trung bình cả năm chỉ trong thời gian rất ngắn. Lượng mưa lớn gây ra hàng loạt vụ sạt lở ở miền núi, có điểm đất đá "xói" cả mảng núi, làm biến dạng địa hình.

Từ thực tế này, thành phố đã thống nhất xây dựng đề án sắp xếp dân cư vùng có nguy cơ cao, yêu cầu các địa phương rà soát ngay vị trí an toàn để bố trí tạm hoặc lâu dài cho người dân. Các khu vực được chọn sẽ được đoàn chuyên gia đánh giá chi tiết nhằm đảm bảo ổn định bền vững. 

Đồng thời, Tp.Đà Nẵng đang cụ thể hóa chỉ đạo mới của Bộ Chính trị về phòng chống thiên tai, bao gồm hoàn thiện quy trình vận hành hồ chứa, tăng cường dự báo, cảnh báo và minh bạch thông tin cho người dân vùng hạ du. Việc sử dụng thuật ngữ chính xác như "vận hành điều tiết qua tràn xả sâu" cũng nằm trong nỗ lực này, giúp người dân hiểu đúng và yên tâm hơn khi các hồ thực hiện điều tiết.