Nếu bạn đã quen với đào, mai, lay ơn, ly trong mỗi mùa Tết thì vài năm gần đây, hội mê cắm hoa bắt đầu rủ nhau săn một cái tên nghe rất thơ: Tử châu. Những chùm quả tím mọc chi chít, càng lạnh càng đổi màu đậm hơn, nhìn như ai rải chuỗi ngọc lên cành cây khẳng khiu. Ở Trung Quốc, tử châu được gọi là “viên ngọc tím của mùa đông”, gắn với không ít câu chuyện cổ và bài thơ ca ngợi vẻ đẹp lặng lẽ, không bon chen khoe sắc với hoa xuân nhưng đủ sức thắp sáng cả một góc vườn khi trời trở lạnh. Ở Việt Nam, cành tử châu bắt đầu xuất hiện trong các tiệm hoa nhập, giá một bó dao động từ khoảng 120.000 - 160.000 đồng gồm 5-7 cành. Nhiều chị em chia sẻ, chỉ cần một bình tử châu cắm trên bàn là gian nhà bỗng “bừng sáng”, mang cảm giác thanh lịch, sang trọng mà vẫn rất gần gũi, nhẹ nhàng.
Loài cây “càng lạnh càng tím” từ thơ ca cổ điển đến phòng khách hiện đại
Trong tiếng Trung, tử châu được ví như “viên ngọc tím rơi xuống nhân gian”. Quả nhỏ tròn, mọc thành từng chùm dày, khi chín sẽ chuyển sang màu tím đậm, trời càng lạnh màu càng rực. Giữa khung cảnh cành cây trơ trụi của mùa đông, những chuỗi quả tím này nổi bật như chuỗi đá mã não, nhìn lâu rất dễ “nghiện”. Thơ xưa từng viết: “Quả tím treo đầy đầu cành, nước sương phủ lên khiến sắc tím càng dịu. Không tranh hương sắc với đào lý mùa xuân, chỉ âm thầm thắp lên ánh sáng nhỏ nhoi trong buổi cuối thu”, nghe thôi đã thấy tính cách của loài cây này không phô trương, không ồn ào, chỉ lặng lẽ đẹp vào những ngày ít ai để ý.
Về mặt thực vật, tử châu thuộc chi Callicarpa trong họ Hoa môi, là cây bụi hoặc cây gỗ nhỏ, thường thấy ở các vùng ôn đới ấm và cận nhiệt. Cây rụng lá vào mùa đông, hoa nở vào khoảng tháng 6-7, nhỏ xinh, màu tím hồng, sau đó đậu quả. Quả là dạng quả mọng, đường kính chỉ vài milimet nhưng khi kết thành chùm lại tạo thành hiệu ứng thị giác rất ấn tượng. Ở một số nơi, người ta gọi nó bằng cái tên gần gũi như “cây chuỗi ngọc tím” hay “cây ngọc tím mùa đông” để dễ hình dung. Còn ở ta, bạn sẽ thấy loài cây này phổ biến hơn với tên chi tử châu, tử châu, nàng nàng.
Mang “tử khí đông lai” vào nhà
Trong văn hóa Á Đông, màu tím thường gắn với sự cao quý, bí ẩn, đôi khi là trí tuệ và trực giác. tử châu vì thế được gán cho những ý nghĩa khá đẹp: Thông minh, lanh lợi nhưng vẫn giữ được sự điềm tĩnh, thanh tao; vừa là lời khen dành cho trí tuệ con người, vừa là hình ảnh của nỗi nhớ và sự bảo vệ thầm lặng. Nhiều tài liệu dân gian coi chùm quả tím như luồng “tử khí” cát tường, tượng trưng cho may mắn, tài lộc kéo đến.
Từ xa xưa, người Trung Quốc đã trồng tử châu trong sân vườn, ven lối đi hoặc dùng cành làm hoa trưng Tết với mong ước gia đình hưng vượng. Truyền thuyết kể rằng, tử châu là chuỗi ngọc mà một nàng tiên vô ý làm rơi xuống trần gian. Trong thời loạn lạc, người dân đem giống cây về trồng trước cửa, tin rằng ánh tím của chùm quả sẽ xua bớt tai ương, giữ bình an cho cả làng. Những câu chuyện như thế khiến loài cây này không chỉ đẹp về hình thức, mà còn mang cả một lớp ý nghĩa mềm mại, rất hợp với tâm lý “Tết đến muốn nhà mình có gì đó may mắn, bình an” của chị em.
Tại Việt Nam, tử châu chưa phổ biến rộng như đào, mai, tuyết mai hay thanh liễu, nhưng giới mê hoa đã nhanh chóng “để mắt” đến loài cây này. Những bó tử châu được bán với giá khoảng 120.000 - 160.000 đồng cho 5-7 cành. Khi cắm vào bình, cành sẽ xòe ra mềm mại như đuôi của một chú công nhỏ, từng chùm quả tím mọc thành hai hàng song song tựa như chuỗi ngọc được ai đó khéo léo xâu lại.
Nhiều chị em chia sẻ, chỉ cần một bình hay chậu tử châu đặt ở góc phòng khách, trên bàn ăn hay kệ tivi là đủ tạo điểm nhấn. Không cần quá nhiều phụ kiện, chỉ cần một chiếc bình gốm hoặc bình thủy tinh đơn giản, để lộ hết phần cành và quả, là không gian đã trở nên khác hẳn: Tinh tế, hiện đại nhưng vẫn phảng phất hơi thở rất Á Đông. Đặc biệt, vào dịp cuối năm, sự xuất hiện của một bình “chuỗi ngọc tím” giữa nhà mang lại cảm giác sung túc, ấm cúng, như báo hiệu một năm mới đang đến gần với nhiều điều may mắn.
Dễ chăm, dễ sống: Trồng chậu hay trồng vườn đều được
Điểm cộng lớn của tử châu là khá “dễ tính”. Cây ưa khí hậu ấm, độ ẩm vừa phải, thích ánh sáng nhưng cũng chịu được bóng râm nhẹ. Trồng ngoài vườn, cây chỉ cần đất tơi xốp, thoát nước tốt, không cần cầu kỳ phân bón. Vào mùa sinh trưởng, nếu có thể bón thêm chút phân hữu cơ hoai mục, cây sẽ xanh khỏe, sai hoa và nhiều quả hơn.
Với những ai ở nhà phố, không có vườn thì hoàn toàn có thể trồng tử châu trong chậu, đặt ở ban công hoặc sân thượng. Chỉ cần chú ý tưới nước vừa đủ, tránh để chậu bị ngập úng lâu ngày, thi thoảng cắt tỉa cành khô, cành già, cây sẽ liên tục đâm chồi mới. Người trồng hoa lâu năm còn “mách nước”: Không nên cắt tỉa quá mạnh vào mùa đông, vì quả thường mọc trên cành năm trước; nên đợi đến đầu xuân, lúc cây chuẩn bị bật chồi mới, hãy nhẹ nhàng chỉnh lại dáng.
Ngoài giá trị trang trí, toàn cây tử châu trong Đông y còn được dùng làm thuốc, lá và thân có tác dụng mát máu, cầm máu, tiêu sưng. Vì vậy, ở một số nơi, tử châu còn được gọi là “cỏ cầm máu”. Quả của cây là món ưa thích của nhiều loài chim, chúng ăn phần thịt rồi vô tình mang hạt đi gieo khắp nơi, khiến tử châu lan rộng trên các triền đồi, bờ rừng.
Loài cây Tết đến nhiều nhà muốn có: Thổi bừng sức sống năm mới, hút tài lộc với chuỗi ngọc tím
Với những gia đình đã chán cảnh năm nào cũng chỉ đào, mai, ly, cúc, tử châu là lựa chọn rất đáng thử cho mùa Tết sắp tới. Chỉ một bình cắm đơn giản, vài cành cong mềm tạo dáng, để trên nền tường trắng hoặc cạnh ô cửa sổ là đủ để góc nhà trở nên đặc biệt hơn. Mỗi lần đi ngang, ánh tím lấp lánh của chùm quả như kéo tâm trạng lên một chút, nhắc mình về những điều nhẹ nhàng mà Tết mang lại: Sum vầy, bình an và niềm tin vào tương lai.
Ở góc nhìn phong thủy đời sống, tử châu mang sắc tím của tài lộc và may mắn, lại thuộc nhóm cây có quả sai trĩu, rất hợp với mong ước “năm mới nhiều của, đủ đầy”. Không cần quá tin hay mê tín, chỉ cần coi đó là một cách tô điểm cho căn nhà, thêm một chút câu chuyện để kể với bạn bè ngày đầu năm: “Cây này người ta gọi là chuỗi ngọc tím, càng lạnh càng tím, tượng trưng cho may mắn đó”. Tự nhiên, cả nhà đã có thêm lý do để mỉm cười.