Vẫn còn băn khoăn doanh thu chịu thuế

Bộ Tài chính vừa gửi Chính phủ công văn giải trình, tiếp thu ý kiến thẩm tra và góp ý của các đại biểu Quốc hội về dự án Luật Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) sửa đổi. Một trong những nội dung được quan tâm nhất là quy định thuế đối với hộ và cá nhân kinh doanh.

Cần phản ánh đúng lợi nhuận

Tại công văn này, Bộ Tài chính đề xuất nâng mức doanh thu không phải nộp thuế đối với hộ và cá nhân kinh doanh từ 200 triệu đồng, lên 500 triệu đồng mỗi năm, nhằm tạo sự công bằng với người làm công ăn lương (vốn được giảm trừ gia cảnh), cũng như để phù hợp với thực tế chi phí đầu vào và biến động giá cả.

Không chỉ tăng ngưỡng doanh thu miễn thuế, Bộ Tài chính còn đề xuất thay đổi đáng kể cách tính thuế đối với nhóm có doanh thu từ 500 triệu đồng đến 3 tỉ đồng mỗi năm. Theo đó, thay vì áp dụng thuế khoán như hiện nay, nhóm này sẽ nộp thuế dựa trên lợi nhuận (doanh thu trừ chi phí) với thuế suất 15%.

Với nhóm cá nhân kinh doanh có quy mô lớn hơn, thuế suất được phân thành các bậc: 15% cho doanh thu từ 500 triệu đến 3 tỉ đồng/năm, 17% cho doanh thu từ 3 đến 50 tỉ đồng/năm và 20% cho doanh thu trên 50 tỉ đồng/năm.

Một số hộ kinh doanh vẫn còn băn khoăn dù Bộ Tài chính đã đề xuất tăng mức doanh thu chịu thuế từ 200 triệu đồng lên trên 500 triệu đồng/năm. Ảnh: NGỌC ÁNH

Điểm đáng chú ý là những cá nhân có doanh thu từ 500 triệu đến 3 tỉ đồng nhưng không xác định được chi phí hợp lệ sẽ áp dụng phương pháp tính theo doanh thu phần vượt, với thuế suất 0,5%, 1,5%, 2% hoặc 5% tùy ngành nghề. Ví dụ, người phân phối hàng hóa có doanh thu 510 triệu đồng chỉ phải nộp thuế TNCN trên 10 triệu đồng vượt ngưỡng, thuế suất 0,5%. Cách tính mới bảo đảm nguyên tắc "thu nhập thấp nộp ít, không có thu nhập không phải nộp", đồng thời giảm tác động đến đa số hộ kinh doanh nhỏ lẻ.

Theo Bộ Tài chính, hiện cả nước có hơn 2,54 triệu hộ kinh doanh. Với ngưỡng doanh thu miễn thuế 500 triệu đồng/năm như đề xuất, khoảng 2,3 triệu hộ, tương đương 90% tổng số hộ kinh doanh, sẽ không phải nộp thuế.

Dù vậy, khi đón nhận thông tin này, một số hộ kinh doanh vẫn còn băn khoăn. Ông Lê Minh Hải, chủ cửa hàng tạp hóa ở chợ Phú Nhuận (TP HCM), cho biết doanh thu một năm của gia đình ông đạt khoảng 3 tỉ đồng nhưng lợi nhuận chỉ khoảng 10%, tương đương 300 triệu đồng. 

Tính ra hai vợ chồng, mỗi người chỉ khoảng 150 triệu đồng/năm. "Nếu tính như người làm công ăn lương và được giảm trừ gia cảnh, thu nhập này chưa đến mức phải nộp thuế. Tôi mong mức doanh thu miễn thuế có thể nâng lên 3 tỉ đồng để phản ánh đúng thực tế kinh doanh" - ông nói.

Cùng chung quan điểm, ông Nguyễn Minh Đức, tiểu thương chợ đầu mối Thủ Đức (TP HCM), đề xuất nâng mức doanh thu miễn thuế lên 1 tỉ đồng/năm. Theo ông, tiểu thương chợ đầu mối chủ yếu là hộ gia đình, vợ chồng cùng bán và tự giao hàng, trong khi chi phí sinh hoạt ở TP HCM ngày càng cao. "Doanh thu 1 tỉ đồng mỗi năm, chia cho hai vợ chồng và trừ chi phí, thực ra chỉ tương đương mức giảm trừ gia cảnh của người làm công ăn lương. Từ phần vượt 1 tỉ trở lên mới tính thuế thì hợp lý hơn" - ông nói.

Tính toán doanh thu theo ngành nghề

Ông Nguyễn Ngọc Tịnh, Phó Chủ tịch Hội Tư vấn và Đại lý Thuế TP HCM, cho rằng hộ kinh doanh và người làm công ăn lương về bản chất đều dùng công sức để tạo ra thu nhập, nuôi sống gia đình. Tuy nhiên, sự khác biệt rất lớn nằm ở mức độ rủi ro. Người làm công ăn lương ít chịu biến động thị trường, còn hộ kinh doanh phải tự gánh mọi rủi ro: chi phí đầu vào tăng, hao hụt hàng hóa, biến động giá cả hay thời điểm ế ẩm. Tuy vậy, nhóm hộ kinh doanh lại không được giảm trừ gia cảnh như người làm công ăn lương, dẫn đến chênh lệch về nghĩa vụ thuế và chưa thật sự công bằng.

Từ thực tế đó, ông Tịnh cho rằng Nhà nước cần nghiên cứu kỹ để đưa ra ngưỡng doanh thu miễn thuế phù hợp hơn, tốt nhất là theo từng ngành nghề. Khi đã tính toán được chi phí đặc thù của mỗi ngành, mức thu nhập thực còn lại của hộ kinh doanh sẽ tương đồng hơn với mức giảm trừ gia cảnh hiện hành dành cho người làm công ăn lương.

Ở góc độ pháp lý, luật sư Nguyễn Đức Nghĩa, Giám đốc Công ty Luật TNHH Việt Tín Nghĩa, đề xuất nâng ngưỡng doanh thu không chịu thuế lên 1,2 tỉ đồng/năm. Theo ông, với doanh thu này và tỉ suất lợi nhuận bình quân khoảng 10%, thu nhập thực của hộ kinh doanh chỉ vào khoảng 120 triệu đồng/năm, tương đương 10 triệu đồng/tháng, chênh lệch không quá lớn so với mức giảm trừ gia cảnh 15,5 triệu đồng/tháng của người làm công ăn lương. Do đó, yêu cầu đóng thuế ở mức doanh thu quá thấp có thể tạo áp lực lớn lên nhóm kinh doanh nhỏ lẻ.

Một vấn đề khác khiến hộ kinh doanh lo lắng là phương pháp tính thuế theo lợi nhuận (doanh thu trừ chi phí). Bởi, nhiều chi phí trong mô hình kinh doanh hộ gia đình rất khó chứng minh hợp lệ. Chẳng hạn, chi phí mặt bằng đối với hộ kinh doanh tại nhà hoặc tiền công lao động khi chính chủ hộ là người trực tiếp làm việc. Những khoản thực tế phát sinh này nhiều khi không thể xuất hóa đơn hay chứng từ hợp lệ theo yêu cầu của cơ quan thuế.

Giải đáp điều này, bà Trần Thị Cẩm Hồng, Giám đốc Công ty TNHH Dịch vụ và Tư vấn Thuế VIFATAX, cho biết khi rơi vào diện phải nộp thuế theo phương pháp khấu trừ, hộ kinh doanh phải lưu trữ đầy đủ hóa đơn mua bán hàng hóa, hợp đồng thuê mặt bằng, bảng lương, chi phí trang thiết bị… để được khấu trừ chi phí khi tính thu nhập chịu thuế. Tuy nhiên, hiện nay hộ kinh doanh vẫn chưa được áp dụng các khoản chi phí tối thiểu giống doanh nghiệp, như chi phí mặt bằng 200 triệu đồng/năm, đồng phục lao động, bảo hiểm... 

Vì vậy, bà Hồng kiến nghị Nhà nước cần bổ sung các khoản chi phổ biến này vào danh mục chi phí được khấu trừ. Đồng thời, cần ban hành danh sách rõ ràng, cụ thể những chi phí nào được tính hợp lệ để hộ kinh doanh không bị lúng túng hoặc bị loại trừ chi phí oan uổng khi quyết toán.