Tại Hội nghị lấy ý kiến vào các dự thảo Văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng do Đảng ủy Đài Tiếng nói Việt Nam (VOV) tổ chức, TS Nguyễn Trí Hiếu - chuyên gia kinh tế, cho biết, Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị xác định phát triển kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng nhất trong nền kinh tế.
Hiện nay, các doanh nghiệp tư nhân cũng đóng góp đáng kể cho sự tăng trưởng GDP và chiếm một tỷ trọng lớn về nguồn nhân lực.
TS Nguyễn Trí Hiếu. (Ảnh: Minh Đức)
" Tuy vậy, những doanh nghiệp nhỏ và vừa, một cấu phần quan trọng trong kinh tế tư nhân lại là thành phần gặp nhiều bất lợi về việc huy động vốn vay và vốn đầu tư và dễ bị tổn thương khi thị trường lãi suất biến động. Chính phủ thiếu những nguồn vốn trung và dài hạn để hỗ trợ những doanh nghiệp này ", ông Hiếu nói.
Ông Hiếu nêu thực tế, sau khi Chính phủ ban hành Nghị định 34/2018 (về việc thành lập, tổ chức và hoạt động của Quỹ bảo lãnh tín dụng cho doanh nghiệp nhỏ và vừa), nhiều quỹ bảo lãnh tín dụng được thành lập để bảo lãnh các doanh nghiệp vừa và nhỏ vay tiền từ các ngân hàng, không hoạt động hiệu quả.
Quỹ bảo lãnh tín dụng là một định chế mà rất nhiều các quốc gia sử dụng để hỗ trợ các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Để các quỹ này hoạt động hiệu quả, mỗi năm Chính phủ phải bơm một lượng vốn mới vào các quỹ để các quỹ có đủ vốn bồi thường cho các ngân hàng và bảo lãnh nhiều doanh nghiệp.
Song, vị chuyên gia cho rằng, đây là một hạn chế lớn tại Việt Nam vì Nghị định 34/2018 quy định các quỹ bảo lãnh tín dụng phải tuân thủ nguyên tắc bảo toàn vốn, mà để bảo toàn vốn thì các quỹ không thể mạnh tay bảo lãnh các doanh nghiệp vay vốn tại ngân hàng, trong khi vốn điều lệ tối thiểu của một quỹ bảo lãnh tín dụng địa phương là 100 tỷ đồng.
" Số vốn này quá nhỏ bé để quỹ có thể bảo lãnh nhiều doanh nghiệp tại địa phương mình đi vay vốn tại các ngân hàng. Nguyên tắc 'bảo toàn vốn' được xem là một nghịch lý của Nghị định 34/2018 và cần được xem xét điều chỉnh ", ông Hiếu nói.
Do đó, TS Hiếu đề nghị quy chế hoạt động cho các quỹ bảo lãnh tín dụng nên hủy nguyên tắc "bảo toàn vốn". Bởi quỹ bảo lãnh tín dụng về cơ bản là một loại bảo hiểm cho ngân hàng và hoạt động trên cơ sở tính toán rủi ro nên không thể hoạt động với nguyên tắc "bảo toàn vốn".
" Nên thành lập một quỹ bảo lãnh tín dụng Trung ương đặt trụ sở tại Hà Nội và có chi nhánh tại các thành phố lớn. Quỹ bảo lãnh tín dụng Trung ương cần trang bị vốn điều lệ lên tới 10.000 tỷ đồng ", chuyên gia kinh tế Nguyễn Trí Hiếu góp ý.
Một vấn đề khác được ông Hiếu đề cập trong phần tham luận là lợi ích nhóm trong ngành ngân hàng
Mặc dù Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi) đã hạn chế tỷ lệ cổ phần của các cổ đông và người liên quan để hạn chế tình trạng sở hữu chéo và kiểm soát sự thao túng của lợi ích nhóm trong lĩnh vực ngân hàng, song, ông Hiếu đánh giá đây là vấn đề đáng lo ngại.
Cụ thể, những quy định về giới hạn cổ phần tại một ngân hàng có thể được dễ dàng lách qua việc chia nhỏ cổ phần một cách bí mật cho những người liên quan, tránh né sự tra cứu của Ngân hàng Nhà nước.
" Việc thao túng của những nhóm lợi ích trong ngành ngân hàng thường dẫn đến sự lợi dụng ngân hàng cho lợi ích riêng của nhóm lợi ích. Trong vài trường hợp các nhóm lợi ích đã đẩy các ngân hàng này vào thất bại mà nếu không có sự can thiệp của Ngân hàng Nhà nước thì các ngân hàng đã khánh kiệt ", TS Nguyễn Trí Hiếu nói.
Theo vị chuyên gia kinh tế, trong phần lớn các trường hợp, sự thao túng của nhóm lợi ích dẫn đến tình trạng dồn vốn cho dự án của các công ty và cá nhân liên quan. Hậu quả là tạo nên sự thiếu hụt dòng vốn cần thiết cho các doanh nghiệp, đặc biệt các doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Trước thực trạng này, ông Hiếu đề nghị Ngân hàng Nhà nước nâng cao công tác thanh tra giám sát các quyết định và hoạt động của hội đồng quản trị và các hội đồng tín dụng nhằm lần ra dấu vết của sự thao túng của các nhóm lợi ích.
" Ngân hàng Nhà nước cũng cần có những biện pháp chế tài mạnh mẽ để xử lý những hoạt động thao túng của các nhóm lợi ích bao gồm cả việc công bố các thông tin về sai phạm và các biện pháp xử lý mang tính răn đe ", TS Hiếu nói thêm.