Trong suốt nhiều năm, xe điện được quảng bá như lời giải cho bài toán chi phí dài hạn của người tiêu dùng: không xăng dầu, ít bảo dưỡng, vận hành rẻ. Thế nhưng khi đặt câu hỏi đơn giản như tổng chi phí sau 10 năm là bao nhiêu, câu trả lời lại khiến không ít người dùng và cả thị trường phải giật mình. Các phân tích của Financial Times và Consumer Reports cho thấy, khoảng cách chi phí giữa xe điện và xe xăng trong vòng một thập kỷ không lớn như kỳ vọng ban đầu, thậm chí trong một số kịch bản còn khiến xe điện trở nên đắt đỏ hơn.
Financial Times từng dẫn các ước tính tại Mỹ và châu Âu cho thấy, với mức sử dụng trung bình, người dùng xe xăng sẽ phải chi hàng chục USD tiền nhiên liệu trong vòng 10 năm. Tuy nhiên, khi so sánh với xe điện, phần chi phí “tiết kiệm” từ tiền sạc lại bị bào mòn bởi nhiều khoản khác: giá mua ban đầu cao hơn, khấu hao nhanh, chi phí bảo hiểm lớn và đặc biệt là rủi ro liên quan đến pin – bộ phận đắt nhất của xe.
Consumer Reports, trong nghiên cứu tổng chi phí sở hữu (total cost of ownership), chỉ ra rằng xe điện có lợi thế rõ rệt trong 5 năm đầu nhờ chi phí bảo dưỡng thấp. Nhưng khi kéo dài thời gian sử dụng lên 8–10 năm, bức tranh thay đổi đáng kể. Pin lithium-ion xuống cấp theo thời gian, làm giảm quãng đường di chuyển và giá trị bán lại. Việc thay pin – nếu xảy ra ngoài thời hạn bảo hành – có thể tiêu tốn hàng nghìn đến hàng chục nghìn USD, đủ để xóa sạch khoản tiền tiết kiệm từ việc không đổ xăng trong nhiều năm.
Reuters đã ghi nhận những trải nghiệm rất cụ thể của người dùng. Một chủ xe điện tại California, được Reuters phỏng vấn trong bài viết về chi phí xe điện, cho biết anh chọn xe điện với kỳ vọng “nuôi xe rẻ hơn về dài hạn”. Thực tế, sau vài năm sử dụng, chi phí bảo hiểm tăng mạnh do giá trị xe cao và chi phí sửa chữa lớn. Khi pin bắt đầu xuống cấp, giá trị bán lại của chiếc xe giảm nhanh hơn dự kiến, khiến bài toán tài chính trở nên kém hấp dẫn hơn so với xe xăng truyền thống mà anh từng sở hữu trước đó.
Tại châu Âu, Financial Times cũng dẫn câu chuyện của một người dùng xe điện tại Đức, người từng tin rằng xe điện sẽ là lựa chọn kinh tế trong dài hạn. Tuy nhiên, khi giá điện tăng mạnh sau khủng hoảng năng lượng và các ưu đãi thuế dần bị cắt giảm, chi phí sạc tại nhà và tại các trạm công cộng tăng lên rõ rệt. Người này thừa nhận rằng, nếu tính đủ mọi khoản trong 10 năm – từ khấu hao, bảo hiểm đến điện năng – xe điện “không rẻ như những gì quảng cáo từng hứa hẹn”.
Một yếu tố khác khiến nhiều người “tỉnh mộng” là khấu hao. Theo Consumer Reports và các phân tích được Financial Times trích dẫn, xe điện thường mất giá nhanh hơn xe xăng trong những năm đầu, phần lớn do lo ngại về tuổi thọ pin và tốc độ thay đổi công nghệ. Khi các mẫu xe mới ra mắt với pin tốt hơn, sạc nhanh hơn, những mẫu cũ nhanh chóng bị coi là lạc hậu, kéo giá bán lại xuống thấp. Với những người mua xe với ý định sử dụng 10 năm hoặc lâu hơn, đây là khoản chi phí vô hình nhưng rất thực.
Điều này không có nghĩa xe điện là lựa chọn “sai”. Reuters nhấn mạnh rằng trong những điều kiện lý tưởng – giá điện ổn định, hạ tầng sạc thuận tiện, pin bền và được bảo hành dài hạn – xe điện vẫn có thể rẻ hơn xe xăng về tổng chi phí. Tuy nhiên, vấn đề nằm ở chỗ các điều kiện đó không phải lúc nào cũng tồn tại trong suốt một thập kỷ, đặc biệt khi chính sách trợ giá thay đổi và thị trường năng lượng biến động mạnh.
Financial Times nhận định rằng bài học lớn nhất cho người tiêu dùng không phải là chọn xe xăng hay xe điện, mà là hiểu rõ toàn bộ vòng đời chi phí của chiếc xe mình mua. Xe điện có thể thân thiện với môi trường và phù hợp với nhiều người, nhưng về mặt tài chính, nó có thể không còn là lời hứa tiết kiệm chắc chắn như những thông điệp tiếp thị từng vẽ ra.
Theo: Financial Times, Consumer Reports