Sâu trong con hẻm 408 đường Nguyễn Thị Minh Khai, phường Bàn Cờ, những căn nhà chỉ rộng 4-6 m² đã tồn tại suốt hàng chục năm qua, như những chiếc hộp nhỏ lọt thỏm giữa đô thị hiện đại.
Đó là một lát cắt của đời sống thành thị, nơi nhiều người vẫn phải sống, làm việc, nuôi con và nuôi hy vọng trong không gian chỉ vừa đủ để duỗi một cánh tay.
Ngôi nhà khoảng 4m² nhìn từ bên ngoài.
Nhỏ đến mức khó tin
Cảm giác tù túng hiện lên rõ ràng ngay từ lối vào của mỗi căn nhà siêu nhỏ. Khung cửa bước vào thấp đến mức người lớn phải khom mình mới qua được.
Nhà của bà Kha Tú Ngọc (70 tuổi, phường Bàn Cờ, TP.HCM) đã sinh sống ở đây từ năm 1989 có diện tích khoảng 4m², vừa đủ để đặt vài vật dụng cơ bản. Không gian nhỏ đến mức khó xoay người, bước chân bất cứ hướng nào cũng dễ vướng vào bàn, tủ hoặc các vật dụng chất chồng.
Trong căn nhà ấy, một chiếc tủ lạnh cũ trở thành “tủ đa năng”, nơi đựng sách vở, áo quần, áo mưa và giày dép của cháu gái bà - bé Nguyễn Dương Bảo My, năm nay học lớp 7.
Mỗi ngày, bé My phải cúi đầu khi di chuyển, bởi chỉ cần đứng thẳng là đụng vào tủ hoặc thanh gác phía trên. Tối ngủ cũng không thể duỗi thẳng chân bởi chỗ nằm quá nhỏ.
Ăn uống, ngủ nghỉ, sinh hoạt của hai bà cháu chỉ vỏn vẹn trong không gian này.
Những khó khăn trong sinh hoạt không còn là điều lạ lẫm đối với hai bà cháu, nhưng chúng vẫn luôn hiện hữu trong từng cử động nhỏ như cúi xuống, né sang bên, bước thật nhẹ để không làm đổ thứ gì.
“ Nhiều người nói sao mà ở trong căn nhà còn nhỏ hơn cả một phòng trọ bình dân vậy, làm sao sinh hoạt. Nhưng mà tôi quen rồi, mọi sinh hoạt của hai bà cháu đều linh hoạt theo kiểu mở ra, gấp vào, cái gì dùng xong là gấp gọn lại, vẫn thoải mái ”, bà Ngọc nói.
Nấu nướng, bà Ngọc phải đem bếp than ra ngoài hẻm. Đồ ăn sau khi nấu phải chờ nguội để cất gọn vào góc bàn. Nồi cơm điện sau khi nấu xong được đặt ngay tại nơi ngủ vì trong nhà không còn chỗ trống.
Giặt giũ, bà phải xách nước ra lỗ cống cạnh miếu để giặt và đổ nước ngay xuống cống. Nước sinh hoạt được dẫn nhờ đường ống từ miếu về, giúp tiết kiệm chi phí nhưng cũng tiềm ẩn nhiều bất tiện.
Vệ sinh cá nhân cũng là nỗi lo lớn. Bởi ở đây, tắm rửa hoặc đi vệ sinh đều phải đến nhà vệ sinh công cộng ở chợ Vườn Chuối cách đó chừng 500m. Mỗi lần đi vệ sinh cũng phải tốn 5.000 đồng/người.
Ban đêm, nếu đau bụng bất chợt, bà Ngọc phải uống thuốc để cầm lại bởi không dám ra ngoài lúc khuya.
Tường nhà được lắp ghép từ những tấm ván tạm bợ.
Thu nhập mỗi ngày của bà Ngọc chỉ khoảng 80.000 - 100.000 đồng nhờ làm những công việc lặt vặt quanh khu chợ khiến việc tìm một nơi ở rộng hơn trở thành điều xa vời.
Số tiền ấy phải chia đều cho mọi chi phí sinh hoạt. Chỉ riêng việc tắm rửa hoặc đi vệ sinh đã tốn 5.000 đồng/lượt, mỗi ngày hai bà cháu cũng mất hơn chục nghìn cho nhu cầu tối thiểu ấy.
Mỗi buổi tối, khi bé My học bài xong và thu dọn bàn, hai bà cháu lại lót tấm chiếu xuống để chuẩn bị cho giấc ngủ. Không có khái niệm giường riêng hay góc riêng, mọi sinh hoạt đều diễn ra trong cùng một khoảng diện tích chật hẹp, xoay vòng theo công việc hằng ngày.
Chỗ ngủ của hai bà cháu chỉ rộng chưa đến một mét, đủ để nằm nghiêng và xoay người trong giới hạn rất hẹp. Vào những ngày trời oi bức, hơi nóng từ mái tôn và những vật dụng xung quanh khiến chỗ ngủ trở nên ngột ngạt bởi trong căn nhà nhỏ như chiếc hộp này, không khí khó lưu thông.
5 người sống trong không gian 6 m²
Kế nhà của bà Ngọc là một gia đình khác. Căn nhà của bà Phan Thị Quang (71 tuổi) khoảng 6 m². Không gian nhỏ này là nơi sinh sống của 5 thành viên trong gia đình suốt hơn 30 năm nay. Dù gia đình có 7 thành viên và hiện có 5 người sinh sống trong căn phòng chật hẹp ấy suốt hơn 30 năm nay.
Bên trong căn nhà nhỏ của bà Quang.
Không gian nhỏ đến mức không thể xếp đủ chỗ ngủ cho tất cả. Mỗi tối, bà Quang buộc phải ra ngủ ngoài đường, ngay sát lối vào hẻm. Bà kê tạm một chiếc giường xếp tựa vào mép tường trước nhà, lấy đó làm chỗ ngả lưng qua đêm suốt nhiều năm
Cũng như những gia đình khác ở đây, nhà bà Quang cũng chẳng có phòng vệ sinh. Mọi việc tắm rửa, vệ sinh đều phải đến mất phí, mỗi người 5000 đồng/lượt.
“ Ban đêm nếu đi tiểu thì dùng bô, có nhiều hôm đau bụng thì uống thuốc. Có lần gấp quá, phải xin đi nhờ nhà hàng xóm, bất tiện lắm nhưng cũng chẳng biết làm sa o”, bà Quang kể.
Trong con hẻm nhỏ ấy, còn có căn nhà của chị Bé Hai, người mẹ bán hủ tiếu nuôi ba con nhỏ. Gia đình có tổng cộng 5 người gồm chị, mẹ ruột và ba đứa trẻ, đứa lớn nhất mới học lớp 1. Thu nhập của chị không ổn định, còn mẹ chị phải bán vé số để trang trải thêm.
Căn nhà chật chội khiến việc sắp xếp chỗ ngủ cũng trở thành thử thách. Chị Bé Hai nằm cùng hai đứa nhỏ; đứa còn lại ngủ với bà ngoại. Không gian vốn hẹp lại càng ngột ngạt hơn khi đồ đạc và vật dụng buộc phải chất cao lên sát tường.
Không gian nhỏ chỉ vừa đủ để đặt một chiếc giường.
Mọi sinh hoạt bếp núc đều diễn ra ngay ngoài hẻm, nơi đặt một chiếc bếp ga nhỏ sát vách tường. Bữa cơm gia đình cũng được bày ngay trên khoảng trống trước cửa vốn là lối đi chung của cả khu.
Giữa trung tâm một trong những đô thị phát triển nhất cả nước, nơi giá đất tính bằng trăm triệu mỗi mét vuông, lại tồn tại những căn nhà chỉ vài mét vuông với những phận người phải sống trong điều kiện thiếu thốn đủ bề.
Những căn nhà ấy không chỉ nhỏ về diện tích; chúng còn thu hẹp lựa chọn của người nghèo đô thị. Nhà chật, thu nhập thấp, chi phí sinh hoạt tăng đều theo năm tháng khiến họ không thể rời đi hay thay đổi cuộc sống dễ dàng.