Với người miền xuôi, "mắc nhung" có lẽ vẫn là cái tên xa lạ. Nhưng ở Sơn La - vùng đất nằm giữa mây trời Tây Bắc, quả mắc nhung lại là sản vật đặc trưng, góp phần tạo nên những món ăn dân dã mang đậm hương vị núi rừng.
Mắc nhung (có nơi gọi "mác nhùng" hoặc "mắc nhùng") là loại quả rừng nhỏ bằng đầu ngón tay út, cùng họ với cà chua, mọc tự nhiên trên những sườn đồi, nương dong riềng hoặc vách đá ven suối. Loại cây này mọc tự nhiên, khi quả chín rụng xuống và phát triển thành cây non, mọc thành từng đám, leo quanh các thân cây, hoặc bò lan dưới mặt đất, càng chỗ đất ẩm gốc hoặc thân cây càng to, thì càng sai quả. Trên thân dây leo, những chùm quả mọng như chùm nho, bé bằng hạt đu đủ, ken đặc trong màu lá xanh thẫm.
Khi còn non, quả có màu xanh, vị đắng gắt; đến khoảng tháng 10 - 12, mắc nhung chín rộ, chuyển sang màu cam, đỏ thẫm hoặc tím đậm. Người vùng cao thường gọi là "cà đắng", bởi vị đầu tiên chạm môi là vị đắng nhẹ, rồi bật lên vị bùi, thơm ngậy và kết thúc với hậu vị ngọt thanh. Đầu đông cũng là thời điểm người dân hái quả mắc nhung về chế biến những món ăn đặc sản nức tiếng gần xa.
Cháo mắc nhung - hương vị độc đáo của núi rừng Tây Bắc
Trong ẩm thực bản địa, mắc nhung được chế biến thành nhiều món ăn nhưng phổ biến nhất là cháo mắc nhung. Nguyên liệu để nấu cháo mắc nhung khá đơn giản, gồm gạo tẻ thơm (có nơi dùng gạo tấm hoặc gạo nếp), thịt băm hoặc xương sườn, gừng, sả, hạt tiêu và đặc biệt là những quả mắc nhung tươi ngon, rửa sạch để ráo nước. Khi chế biến, cho chút dầu vào chảo nóng rồi cho thịt băm vào đảo đều tay, đến khi thịt vàng ươm, dùng bột gạo nếp dẻo pha với lượng nước vừa đủ, khuấy đều rồi đổ chung vào nồi nấu, thêm gia vị, bột nêm, nước mắm, gừng, hạt tiêu, rồi cho quả mắc nhung vào đảo. Khi nồi cháo sôi, bốc mùi thơm phức là chín. Quả mắc nhung chín mềm, tiết ra vị đắng thanh xen lẫn chút cay, ngọt - tạo nên hương vị không hề trộn lẫn với bất kỳ món cháo nào khác.
Canh mắc nhung nấu thịt băm - Ảnh: trang.bun1
Cháo mắc nhung bày lên mâm vừa là món khai vị nhưng cũng là món chính trong bữa ăn. Thưởng thức bát "cháo đắng" vào buổi sáng sớm hoặc chiều muộn trong ngày gió mùa về, khi sương bắt đầu giăng phủ khắp núi rừng, cảm giác ấm bụng, khoan khoái tinh thần, no lâu lại bổ dưỡng. Thực khách chỉ cần múc cháo vào bát, thêm các loại rau thơm đặc trưng rồi chầm chậm thưởng thức. Vị đắng nơi đầu lưỡi tan ra thành ngọt, mùi thơm của gạo và gừng hòa quyện với mùi mắc nhung ngai ngái, vị nhần nhận đắng xen lẫn vị ngọt của thịt, thơm của rau mùi, thì là, hạt tiêu... Đủ vị đắng, cay, mặn, ngọt quyện vào nhau, tạo nên món cháo vô cùng hấp dẫn. Những ai đã từng thưởng thức chắc hẳn khó mà quên được hương vị đặc trưng của món ăn này.
Cháo mắc nhung - Ảnh: Internet
Khi chế biến món ăn, mắc nhung có vị ngăm ngăm đắng nhưng bùi, thơm ngậy, đậm đà. Ngoài quả, ngọn non và lá mắc nhung già phơi khô được dùng để xào thịt hoặc nấu canh - mỗi món ăn đều mang nét đặc trưng của núi rừng Tây Bắc. Quả mắc nhung dùng trong chế biến món mọ: chỉ cần mắc nhung thêm chút gừng, trộn với thịt lợn băm, bột gạo nếp, gia vị, xâm xấp nước vừa đủ ngấm, túm vào lá chuối buộc chặt vùi trong tro bếp nóng, hoặc đồ trong chõ khoảng 40 phút sẽ được món ăn sền sệt, thơm cay hấp dẫn và chấm với xôi rất hợp vị.
Đồng bào nơi đây cũng tin rằng, quả mắc nhung còn có tác dụng thanh nhiệt, mát gan, kích thích khẩu vị, thanh lọc cơ thể, giúp tiêu hóa tốt và tăng sức đề kháng. Có lẽ vì vậy mà "cháo đắng" trở thành "món ngon - bài thuốc" của người vùng cao trong những ngày trời se lạnh.
Quả mắc nhung xào thịt - Clip: daibackan97
Chính bởi chỉ xuất hiện một mùa duy nhất trong năm - từ cuối tháng 9 đến khoảng tháng 12 - nên quả mắc nhung trở nên quý hiếm, khiến bất cứ ai đặt chân đến Sơn La cũng muốn được nếm thử một lần. Để cảm nhận vị đắng đặc trưng của miền sơn cước, và để chạm đến trọn vẹn hương vị tinh túy mà đất trời nơi đây ban tặng.
Tháng 11 - mùa du lịch đẹp nhất Sơn La
Khi tiết trời Tây Bắc dần se lạnh, Sơn La khoác lên mình vẻ đẹp rực rỡ và yên bình - nơi mây trời, núi rừng, đồng ruộng và sắc hoa giao hòa trong khúc nhạc chuyển mùa. Từ những cánh đồng Mường Tấc mênh mông đến thiên đường mây Tà Xùa, mỗi điểm đến đều mang hơi thở riêng của miền sơn cước. Trên cao nguyên Mộc Châu, sương sớm còn vương trên triền đồi, nắng vàng hanh len qua từng luống chè xanh mướt. Cả vùng đất bừng sáng trong sắc trắng hoa cải, dã quỳ vàng và tím hồng phớt của tam giác mạch, tạo nên khung cảnh lãng mạn chẳng khác gì Đà Lạt của miền Bắc. Ở bản Áng, những ngôi nhà sàn nép mình bên hồ nước phẳng lặng soi bóng rừng thông, xa xa là khói bếp lẩn khuất trong màn sương chiều mờ ảo.
Đây là lúc du khách đến Sơn La không chỉ để đắm chìm trong cảnh sắc thiên nhiên tươi đẹp mà còn là dịp thưởng thức ẩm thực vùng cao - từ xôi ngũ sắc, pa pỉnh tộp, nậm pịa, cá suối, nộm da trâu, vịt Chiềng Mai, thịt trâu gác bếp, táo mèo (sơn tra)... Và sẽ thật trọn vẹn nếu kết thúc ngày bằng bữa tối quây quần quanh bếp lửa, cùng người dân bản địa nhâm nhi chén rượu ngô thơm lừng, lắng nghe thanh âm núi rừng vang vọng. Mỗi khoảnh khắc đều ấm áp, chân thành khiến lòng người chẳng nỡ rời đi.
Mộc Châu mùa cải trắng
Ảnh: Internet
Từ giữa tháng 11 tới đầu tháng 12 sẽ là khoảng thời gian lý tưởng nhất cho chuyến du lịch săn hoa cải trắng của bạn, đây là lúc hoa nở căng và đẹp nhất. Một trong những điểm đến nhất định phải ghé thăm tại Mộc Châu mùa hoa cải đó là rừng thông bản Áng. Phía sau khu rừng này là những cánh đồng hoa cải rộng hàng chục hecta, phủ trắng khắp các triền đồi tạo nên một không gian tươi mới cho Mộc Châu.
Điểm ngắm hoa cải ở Mộc Châu như bản Lùn, bản Búa, thác Dải Yếm, thung lũng Nà Ka - Ảnh: Đức Tú
Bản Pa Phách được các tín đồ du lịch ưu ái gọi với cái tên là "thiên đường hoa cải". Đến với Pa Phách vào tháng 11, bạn sẽ được đắm chìm trong sắc trắng thơ mộng của hoa cải, trải dài ngút ngàn trên mọi con đường, lối đi vào bản. Có thể nói đây là điểm ngắm hoa cải Mộc Châu nổi tiếng mà bất cứ ai cũng muốn ghé qua một lần.
Cánh đồng Mường Tấc
Cánh đồng Mường Tấc mùa lúa chín - Clip: huyenphuyen
Phù Yên nằm ở phía Đông tỉnh Sơn La, nổi tiếng với cánh đồng Mường Tấc - cánh đồng lớn thứ ba vùng Tây Bắc. Đến đây, du khách có thể ghé thăm rừng đại tướng Võ Nguyên Giáp, di tích lịch sử kháng chiến được quy hoạch thành rừng phòng hộ rộng gần 200ha, hay rừng thông Noong Cốp - "lá phổi xanh" của Phù Yên với hàng nghìn cây thông hơn 30 năm tuổi. Một nơi cực kì thích hợp cho những ai muốn tìm về sự tĩnh lặng giữa đại ngàn.
Mùa hoa sơn tra
Mùa hoa sơn tra - Ảnh: linh.tuti.9xlc
Xã Ngọc Chiến (Mường La) nằm ở độ cao khoảng 1.800m, được mệnh danh là "rừng hoa sơn tra lớn nhất Việt Nam" với hơn 2.500ha cây sơn tra, trong đó 1.400ha đã ra hoa, kết trái. Nơi đây phủ trắng sắc hoa mộc mạc, tinh khôi. Giữa tiết trời lành lạnh, được ngâm mình trong suối khoáng nóng Ngọc Chiến (nhiệt độ khoảng 37-40°C), bạn sẽ cảm nhận rõ nét nhất sự ưu đãi đặc biệt của thiên nhiên dành cho vùng đất này.
Biển mây Tà Xùa
Tà Xùa tháng 11 - lạc bước giữa biển mây - Clip: vietnamecotour
Nằm ở độ cao hơn 2.800m, Tà Xùa (Bắc Yên) là một trong những điểm săn mây đẹp nhất Việt Nam, lý tưởng nhất từ tháng 10 đến tháng 4. Dù di chuyển bằng xe máy hay trekking, bạn đều có thể chiêm ngưỡng "sống lưng khủng long" huyền thoại, đắm mình trong biển mây bồng bềnh và bình minh dát vàng khắp thung lũng.
Thung lũng mận Nà Ka
Thì ra Mộc Châu vẫn còn nhiều nơi đẹp đến siêu thực như vậy Trong một ngày lang thang trên cao nguyên, mình chẳng thể nhớ nổi đã đi qua bao nhiêu thung lũng, bao nhiêu triền đồi được phủ kín bởi sắc trắng tinh khôi - Clip: loanhquanh.w.qanhh
Nằm trên con đường qua xã Tân Lập, cách thị trấn Nông trường Mộc Châu chừng 16km, nơi đây nổi tiếng với hàng trăm hecta mận. Những cây mận được trồng thành từng hàng thẳng tắp, nằm san sát nhau và phủ kín đầu. Nếu muốn chiêm ngưỡng sắc trắng tinh khôi của hoa mận, bạn nên đây vào độ tháng 1 - tháng 2, khi tiết trời Mộc Châu vào xuân. Thời gian chụp hình đẹp nhất khoảng từ 9h sáng đến đầu giờ chiều. Lúc này, trời quang mây và khá dễ chịu, cảnh vật xung quanh cũng hiện lên rõ nét và sinh động hơn.
Đồi chè trái tim
Đồi chè Trái Tim - Mộc Châu - Clip: Đỗ Tuấn
Không phải thắng cảnh tự nhiên, đồi chè trái tim Mộc Châu là kết quả của sự chăm sóc và sáng tạo từ những người công nhân nông trường chè. Các luống chè được trồng theo hình trái tim một cách tỉ mỉ, tạo nên cảnh quan vô cùng độc đáo, trở thành điểm đến check-in nổi tiếng. Tại đây chủ yếu trồng chè Ô Long, chè Shan Tuyết và chè Nhật Bản, hương vị thơm ngon, chất lượng cao. Du khách đến đây không chỉ được ngắm cảnh mà còn có cơ hội tìm hiểu về quá trình trồng, thu hoạch và chế biến chè. Nhiều người thích thú với việc tự tay hái chè và thưởng thức những tách chè thơm ngon ngay tại nông trường.