Trong gần hai thập kỷ qua (2008–2025), các tập đoàn lớn của Nhật Bản đã liên tục thực hiện các thương vụ mua bán và sáp nhập (M&A) đáng chú ý, rót hàng tỷ USD vào các thương hiệu Việt Nam trên nhiều lĩnh vực. Trong đó, nhiều công ty chi đậm để nắm quyền chi phối doanh nghiệp.
Ngành Tài chính, ngân hàng và các thương vụ tỷ USD
Ngành tài chính ngân hàng luôn là một trong những lĩnh vực thu hút dòng vốn Nhật Bản lớn nhất.
Năm 2023, SMBC công bố chi 35.900 tỷ đồng, tương đương khoảng 1,5 tỷ USD để mua 15% của ngân hàng VPBank (VPB). Theo đó, VPBank sẽ phát hành hơn 1,19 tỷ cổ phiếu chào bán riêng lẻ cho SMBC với giá dự kiến 30.159 đồng/cổ phiếu.
Toàn bộ số cổ phiếu chào bán riêng lẻ cho nhà đầu tư chiến lược nước ngoài sẽ bị hạn chế chuyển nhượng trong 5 năm kể từ ngày đăng ký bổ sung số cổ phiếu này tại Trung tâm lưu ký chứng khoán.
Các ngân hàng thương mại lớn khác cũng chứng kiến sự góp mặt của các đối tác Nhật Bản. Cụ thể, năm 2011, Mizuho Bank – một trong những tập đoàn tài chính lớn nhất Nhật Bản – quyết định rót 567 triệu USD (tương đương 11.800 tỷ đồng) để sở hữu 15% cổ phần tại Vietcombank (VCB). Đây là một trong những thương vụ đầu tư nước ngoài lớn nhất vào hệ thống ngân hàng Việt Nam thời điểm đó.
Đến năm 2019, Mizuho tiếp tục mua thêm 16,7 triệu cổ phiếu VCB để duy trì tỷ lệ sở hữu 15%.
Tương tự, năm 2013, BTMU mua 20% cổ phần của Vietinbank (CTG), giá trị thương vụ 743 triệu USD. Trước đó, SMBC cũng đã mua 15% cổ phần của Eximbank vào năm 2008, giá trị thương vụ 225 triệu USD.
Trong lĩnh vực tài chính tiêu dùng, SMBC đã mua 49% cổ phần của FE Credit vào năm 2021 với giá trị thương vụ 1,4 tỷ USD. Và năm 2023, AEON Financial Service đã mua lại 100% PTFinance với giá 4.300 tỷ đồng.
Đối với bảo hiểm, Sumitomo Life đã mua 18% vốn tại Bảo Việt (BHV) vào năm 2012 với giá trị 360 triệu USD và tiếp tục đầu tư thêm hơn 4.000 tỷ vào năm 2019.
Hàng Tiêu dùng, thực phẩm và bán lẻ: Thâu tóm thương hiệu nội địa
Ngành hàng tiêu dùng, thực phẩm & đồ uống (F&B) và bán lẻ là mục tiêu hấp dẫn với các thương vụ mua lại toàn bộ hoặc cổ phần chi phối.
Điển hình là năm 2011, Unicharm mua 95% cổ phần của Diana Việt Nam với giá 184 triệu USD.
Các thương vụ thâu tóm 100% khác bao gồm Earth Chemical mua Á Mỹ Gia năm 2017 với giá 80 triệu USD; Morinaga Milk Industry mua Elovi Vietnam năm 2021; và Sojitz mua New Viet Dairy vào năm 2023.
Đại gia bán lẻ Aeon đã nhanh chóng thiết lập sự hiện diện bằng cách mua 49% cổ phần Citimart và 30% cổ phần Fivimart vào năm 2015.
Trong ngành thực phẩm, nổi bật có thương Ezaki Glico mua 11% cổ phần Kinh Đô năm 2012, Nichirei Food mua 19% cổ phần Cholimex Food cùng năm, và Maruha Nichiro Corporation mua 58% Saigon Food năm 2021.
Mới đây, ngày 4/12, Tập đoàn Kokuyo thông báo sẽ tiến hành thâu tóm CTCP Tập đoàn Thiên Long (mã TLG), nhà sản xuất văn phòng phẩm lớn nhất Việt Nam, thông qua hai giao dịch gồm mua cổ phần và chào mua công khai.
Theo kế hoạch, Kokuyo sẽ mua toàn bộ cổ phần của Công ty Thien Long An Thịnh (TLAT) – đơn vị đang nắm giữ 46,82% cổ phần Thiên Long, thuộc sở hữu của nhà sáng lập và các cộng sự. Ngay sau đó, tập đoàn Nhật sẽ thực hiện chào mua công khai thêm 18,19% cổ phần Thiên Long trên thị trường.
Giá trị ước tính của thương vụ lên đến 4.700 tỷ đồng. Nếu thành công, Kokuyo sẽ nắm tổng cộng 65,01% cổ phần, chính thức biến Thiên Long thành công ty con. Như vậy, thương hiệu văn phòng phẩm "quốc dân" của Việt Nam sẽ về tay đối tác nước ngoài.
Y tế, năng lượng và logistics: Củng cố chuỗi cung ứng
Các lĩnh vực như y tế, năng lượng và logistics cũng chứng kiến sự hiện diện mạnh mẽ của các nhà đầu tư Nhật Bản, nhằm củng cố chuỗi cung ứng và mở rộng thị trường.
Về Y tế/Dược phẩm, Taisho khởi đầu với việc mua 24% cổ phần năm 2016 (100 triệu USD) và tiếp tục mua thêm cổ phần trong các năm tiếp theo nâng tỷ lệ sở hữu hiện nay lên đến 51,01%. Cùng năm 2016, Zeria Pharmaceutical cũng mua 78% Dược phẩm 3/2 (FT Pharma).
Trong lĩnh vực Năng lượng, JX Nippon Oil & Energy mua 9% cổ phần của Petrolimex năm 2016, bên cạnh các khoản đầu tư vào PV GAS D (PGD) của Saibu Gas (21% vốn) và Tokyo Gas Asia (25% vốn), hay việc TEPCO Renewable Energy mua 25% VNPD (VPD) năm 2022.
Đối với Logistics, một số thương vụ nổi bật có ANA Holdings mua 9% cổ phần của Vietnam Airlines năm 2016 với giá 2.262 tỷ , và Sagawa mua 80% cổ phần Vinlinks cùng năm.
Công ty TNHH SSJ Consulting (Việt Nam), thành viên của Tập đoàn Sumitomo, trở thành cổ đông lớn của Gemadept từ tháng 7/2019 sau khi mua vào gần 29,7 triệu cổ phiếu GMD, tương đương 10% vốn điều lệ công ty này.
Mới đây, SSJ Consulting (Việt Nam) vừa đăng ký bán ra 10 triệu cổ phiếu GMD nhằm mục đích thoái vốn. Giao dịch dự kiến diễn ra bằng phương thức khớp lệnh và/hoặc thỏa thuận từ ngày 8/12/2025 đến ngày 31/12/2025.
Nếu giao dịch thành công, số lượng cổ phiếu GMD do SSJ Consulting sở hữu sẽ giảm từ gần 29,7 triệu cổ phiếu xuống còn gần 19,7 triệu cổ phiếu, tương đương tỷ lệ sở hữu giảm từ 6,96% xuống còn 4,62% vốn tại Gemadept.
Bất động sản và Xây dựng: Cuộc chơi của các ông lớn
Các tập đoàn Nhật Bản thể hiện sự quan tâm lớn đến thị trường bất động sản, xây dựng và phát triển hạ tầng tại Việt Nam, thường thông qua việc mua cổ phần lớn trong các công ty Việt Nam.
Liên doanh của Nomura và Mitsubishi đã mua lại 80% vốn của 2 pháp nhân là Công ty TNHH Kinh doanh bất động sản MV1 Việt Nam và CTCP Kinh doanh Bất động sản MV Việt Nam.
Nomura tiếp tục tham gia vào năm 2024 khi mua 80% cổ phần của NVY Việt Nam Real Estate với giá 9.347 tỷ đồng.
Một số thương vụ khác bao gồm Toshin Development mua 70% cổ phần của A&B Development vào năm 2016, Samty mua 90% cổ phần của S-Vin Việt Nam với giá 3.273 tỷ đồng vào năm 2020, và Haseko Corporation mua 36% cổ phần của Ecoba cũng trong năm 2020.