Trình bày tờ trình Dự án Luật Bảo hiểm tiền gửi (sửa đổi) trước Quốc hội, Thống đốc Ngân hàng nhà nước Việt Nam Nguyễn Thị Hồng nêu rõ, việc xây dựng Luật nhằm thể chế hóa đầy đủ chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước, đặc biệt là các nhiệm vụ đã được đề ra tại Kết luận số 19-KL/TW của Bộ Chính trị và Định hướng Chương trình xây dựng pháp luật Quốc hội Khóa XV.

Thống đốc Ngân hàng nhà nước Việt Nam Nguyễn Thị Hồng trình bày Tờ trình Dự án Luật Bảo hiểm tiền gửi (sửa đổi)
Sau 12 năm triển khai, Luật Bảo hiểm tiền gửi (BHTG) năm 2012 đã bộc lộ một số khó khăn, vướng mắc cần được giải quyết. Đặc biệt, việc Quốc hội thông qua Luật Các Tổ chức tín dụng (sửa đổi) vào ngày 18/1/2024 đã đặt ra yêu cầu phải sửa đổi, bổ sung Luật BHTG để bảo đảm tính thống nhất trong hệ thống pháp luật, tạo cơ sở để bảo hiểm tiền gửi Việt Nam (BHTGVN) thực hiện hiệu quả các nhiệm vụ mới.
Đồng thời, việc xây dựng Luật BHTG (sửa đổi) còn nhằm thể chế hóa chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về hoàn thiện thể chế, đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế tư nhân, các định hướng, chiến lược phát triển ngành ngân hàng, BHTG trong kỷ nguyên mới.
"Mục đích cốt lõi của dự án Luật là tạo hành lang pháp lý đầy đủ, rõ ràng, củng cố "tấm lá chắn" để tổ chức BHTG bảo vệ tốt hơn quyền lợi người gửi tiền, đồng thời đảm bảo duy trì sự ổn định của hệ thống TCTD, an ninh, an toàn xã hội", Thống đốc Nguyễn Thị Hồng cho biết.
Tờ trình của Chính phủ nêu rõ, quan điểm xây dựng Luật bám sát nguyên tắc: Thể chế hóa đầy đủ chủ trương của Đảng và Nhà nước; Kế thừa các quy định còn phù hợp và khắc phục những bất cập, hạn chế qua thực tiễn thi hành; Đảm bảo đồng bộ với các quy định pháp luật khác (như Luật Các TCTD); và tham khảo kinh nghiệm quốc tế trên cơ sở phù hợp với thực tiễn Việt Nam.

Quang cảnh phiên họp
Tờ trình của Chính phủ được Thống đốc Nguyễn Thị Hồng trình bày cho biết, lần sửa đổi này, Luật BHTG (sửa đổi) được Chính phủ trình Quốc hội với 8 Chương, 42 Điều, trong đó sửa đổi, bổ sung 26 điều, bổ sung mới 7 điều, bãi bỏ 4 điều và giữ nguyên 9 điều, nội dung cơ bản xoay quanh việc tăng cường vai trò, năng lực và tính linh hoạt cho BHTGVN.
Về hạn mức chi trả bảo hiểm tiền gửi, dự thảo Luật bổ sung quy định: khi phát sinh nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm theo quy định tại khoản 2, 3 Điều 21 Luật này, trong trường hợp đặc biệt, Thống đốc NHNN quyết định hạn mức chi trả tối đa bằng toàn bộ các khoản tiền gửi được bảo hiểm của người gửi tiền tại tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi (BHTG). Hạn mức chi trả bảo hiểm tiền gửi trong trường hợp thực hiện phương án phá sản tổ chức tín dụng được kiểm soát đặc biệt thực hiện theo quy định của Luật các tổ chức tín dụng.
Về phí bảo hiểm, để có cơ sở áp dụng cơ chế phí linh hoạt, phù hợp với thực tiễn và vẫn đảm bảo nguồn thu phí BHTG ổn định, dự thảo Luật giao Thống đốc NHNN quy định mức phí BHTG, việc áp dụng phí BHTG đồng hạng hoặc phân biệt phí phù hợp với đặc thù hệ thống TCTD Việt Nam trong từng thời kỳ. Đối với các TCTD được kiểm soát đặc biệt, dự thảo Luật bổ sung quy định về tạm hoàn nộp tiền nợ phí BHTG phát sinh trước thời điểm đặt vào kiểm soát đặc biệt, qua đó tạo cơ sở để tổ chức này chưa phải thực hiện ngay việc nộp phí nộp thiếu, nộp chậm và khoản tiền chậm nộp (nếu có), TCTD có trách nhiệm xây dựng kế hoạch hoàn trả khoản tiền được tạm hoãn nộp trong phương án cơ cấu lại.
Về trả tiền bảo hiểm, theo Thống đốc Nguyễn Thị Hồng, dự thảo luật quy định thời điểm phát sinh nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm kể từ một trong các thời điểm sau: Phương án phá sản BHTG được phê duyệt hoặc Ngân hàng Nhà nước có văn bản xác nhận chi nhánh ngân hàng nước ngoài mất khả năng chi trả tiền gửi cho người gửi tiền; Ngân hàng Nhà nước có văn bản đình chỉ hoạt động nhận tiền gửi của tổ chức tín dụng được kiểm soát đặc biệt khi tổ chức tín dụng có lỗ lũy kế lớn hơn 100% giá trị của vốn điều lệ và các quỹ dự trữ theo báo cáo tài chính đã được kiểm toán gần nhất; Thuộc trường hợp chi trả để đảm bảo an toàn hệ thống, trật tự an toàn xã hội, việc bổ sung thời điểm chi trả BHTG nhằm để xử lý khó khăn, vướng mắc trong việc sử dụng quỹ dự phòng nghiệp vụ của tổ chức bảo hiểm tiền gửi.
Dự thảo luật cũng quy định tổ chức BHTG thực hiện cho vay đặc biệt tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi khi tổ chức tham gia BHTG được can thiệp sớm, được kiểm soát đặc biệt và bị rút tiền hàng loạt; để thực hiện phương án phục hồi, phương án chuyển giao bắt buộc. Tổ chức BHTG tự quyết định việc cho vay đặc biệt, bao gồm cả việc cho vay có hoặc không có tài sản bảo đảm, có hoặc không có lãi suất.
Dự thảo luật cũng bổ sung quy định tổ chức BHTG được Ngân hàng Nhà nước cho vay đặc biệt với lãi suất 0%, không có tài sản bảo đảm trong trường hợp số tiền trong quỹ dự phòng nghiệp vụ không đủ để chi trả cho người gửi tiền; tổ chức BHTG xây dựng phương án tăng phí BHTG để bù đắp phần vay đặc biệt.
Bên cạnh đó, dự thảo luật cũng bổ sung quy định trường hợp phát sinh sự cố, khủng hoảng có nguy cơ gây mất an toàn hệ thống tổ chức tín dụng, tổ chức bảo hiểm tiền gửi tham gia xử lý sự cố, khủng hoảng theo quy định tại luật này. Chính phủ quyết định các biện pháp khác để xử lý sự cố, khủng hoảng.
Trình bày Báo cáo thẩm tra về Luật BHTG (sửa đổi), Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi đề nghị, về quyền và nghĩa vụ của tổ chức BHTG tại Điều 14 quy định rõ vai trò chủ động tính phí của tổ chức tham gia BHTG và vai trò kiểm tra, đối chiếu của tổ chức BHTG trong tính phí BHTG. Cần có hướng dẫn cụ thể về phương pháp tính, làm rõ giá trị pháp lý của kết quả kiểm tra do tổ chức BHTG thực hiện.
Đồng thời tăng cường cơ chế chia sẻ thông tin, phối hợp có hiệu quả giữa các cơ quan có liên quan trong kiểm tra, thanh tra, giám sát tổ chức tín dụng. Phân biệt rõ các trường hợp và điều kiện tổ chức BHTG tiếp nhận hỗ trợ từ ngân sách nhà nước, vay của tổ chức tín dụng, tổ chức khác có bảo lãnh của Chính phủ hoặc vay đặc biệt của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam. Cân nhắc cách thể hiện bảo đảm phù hợp với quy trình lập và phân bổ ngân sách nhà nước. Phân biệt rõ nhiệm vụ, quyền hạn của tổ chức BHTG và Ngân hàng Hợp tác xã Việt Nam trong việc bố trí nhân sự tham gia quản lý, điều hành quỹ tín dụng nhân dân được kiểm soát đặc biệt.
Ủy ban Kinh tế Tài chính cho rằng việc Thống đốc Ngân hàng Nhà nước quy định hạn mức trả tiền bảo hiểm trong từng thời kỳ là phù hợp. Đồng thời cần có quy định hướng dẫn cụ thể về các nguyên tắc điều chỉnh hạn mức trả tiền bảo hiểm phù hợp với thực tiễn, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền. Đối với việc chi trả vượt hạn mức, cần quy định cụ thể căn cứ xác định, trường hợp nào được chi trả vượt hạn mức, nghiên cứu quy trình phê duyệt minh bạch với sự tham gia của các cơ quan có liên quan.
Đáng chú ý, lần này Dự thảo Luật thể hiện rõ chủ trương đẩy mạnh phân cấp, phân quyền của Chính phủ, theo đó:
Chuyển thẩm quyền từ Chính phủ/Thủ tướng sang Thống đốc NHNN: Quy định hạn mức trả tiền bảo hiểm (bao gồm cả quyết định vượt trần trong trường hợp đặc biệt), quy định về phí BHTG, và quyết định cho vay đặc biệt đối với BHTGVN.
Phân cấp nhiệm vụ từ NHNN sang Tổ chức BHTG: Tổ chức BHTG thực hiện kiểm tra TCTD tham gia BHTG theo kế hoạch do NHNN giao.
Ủy ban Kinh tế Tài chính đánh giá, việc phân cấp này được đánh giá là phù hợp với thẩm quyền, chức năng, nhiệm vụ và giúp tăng tính chủ động, kịp thời trong quản lý, điều hành chính sách tiền tệ và BHTG.
Ủy ban Kinh tế và Tài chính đánh giá, dự án Luật Bảo hiểm tiền gửi (sửa đổi) là một bước tiến quan trọng trong việc củng cố lưới an toàn tài chính quốc gia. Trên cơ sở Tờ trình của Chính phủ, Luật đã định hướng rõ việc nâng cao năng lực và vai trò của BHTGVN. Tuy nhiên, qua Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế và Tài chính, các vấn đề về cơ chế tài chính, tính pháp lý của hoạt động kiểm tra, và sự rõ ràng trong các trường hợp "đặc biệt" (như chi trả vượt hạn mức, cho vay đặc biệt, xử lý khủng hoảng) đang cần được Quốc hội thảo luận và làm rõ thêm. Những nội dung này sẽ là chìa khóa để đảm bảo khi Luật có hiệu lực, Tổ chức BHTG Việt Nam thực sự trở thành một công cụ hiệu quả, chủ động trong việc bảo vệ người gửi tiền và góp phần vào sự lành mạnh của hệ thống TCTD, đáp ứng được kỳ vọng của cử tri và cộng đồng doanh nghiệp.