Giữa những dãy chung cư cao chót vót, giữa các tòa nhà văn phòng sáng loáng kính xanh, không ít du khách khi đặt chân đến Hong Kong (Trung Quốc) đều có chung một thắc mắc: Tại sao một trong những đô thị hiện đại nhất châu Á vẫn tràn ngập những khung giàn giáo làm từ… tre? Chỉ cần đi ngang qua các công trình đang xây dựng hay sửa chữa, không khó để bắt gặp những thân tre đan ken dày đặc bao bọc toàn bộ mặt ngoài, tạo thành một lớp mạng mỏng nhưng trải dài từ chân cho tới tận tầng cao nhất.
Dù các quốc gia khác đã chuyển hoàn toàn sang thép hoặc nhôm, tre — một vật liệu tưởng chừng đã thuộc về “thời xưa” — vẫn tồn tại như một phần quen thuộc trong cảnh quan Hong Kong. Tại sao vậy?
Ảnh SCMP
Vì sao giàn giáo tre (bamboo scraffolding) vẫn được ưa chuộng?
Theo South China Morning Post (SCMP), tre từng là vật liệu xây dựng phổ biến khắp châu Á, nhưng Hong Kong là một trong những nơi hiếm hoi duy trì nó đến thời hiện đại. Lý do đầu tiên nằm ở chính đặc tính của tre: Nhẹ, dẻo, dễ uốn và dễ vận chuyển. Trong một thành phố đông đúc, đường sá chật hẹp, việc dựng giàn giáo kim loại cồng kềnh nhiều khi bất tiện, trong khi tre có thể được chở bằng xe máy, kéo bộ hoặc vận chuyển thẳng bằng tay đến từng ngóc ngách.
Về mặt kỹ thuật, tre có tỷ lệ “độ bền trên trọng lượng” (strength-to-weight ratio) cao, giúp hệ giàn giáo bám được vào bề mặt tòa nhà với độ linh hoạt lớn. Những thân tre được buộc lại bằng dây nylon chuyên dụng, hoàn toàn không cần ốc vít hay máy móc hiện đại nhưng vẫn tạo thành khung liên kết chắc chắn. Tính linh hoạt này đặc biệt quan trọng khi lắp đặt quanh các tòa chung cư lồi lõm, mặt ngoài phức tạp hoặc những vị trí khó tiếp cận mà giàn giáo kim loại khó thực hiện.
Ảnh ST
Ảnh Atlas Obscura
Một lý do khác là kinh tế. Tre phát triển nhanh, dễ khai thác và rẻ hơn rất nhiều so với thép. Với Hong Kong — nơi hàng trăm tòa nhà mỗi năm cần bảo trì, chống thấm, thay kính hoặc sơn sửa — việc dùng tre giúp tiết kiệm chi phí đáng kể cho nhà thầu và chủ đầu tư.
Các bài phân tích của ArchDaily cho biết tre còn có ưu thế về tính bền vững: có thể tái sử dụng nhiều lần, sau khi tháo dỡ vẫn có thể tận dụng cho các công trình nhỏ hơn.
Cuối cùng, yếu tố kỹ nghệ truyền thống đóng vai trò rất lớn. Nghề dựng giàn giáo tre ở Hong Kong đòi hỏi người thợ phải qua nhiều năm đào tạo mới đạt được trình độ thành thục. Mỗi mối buộc, mỗi điểm chịu lực đều dựa trên kỹ năng thủ công truyền đời, khiến giàn giáo tre không chỉ là vật liệu mà còn là một phần di sản văn hóa. Với nhiều người dân bản địa, hình ảnh thợ bám vào những khung tre cao hàng chục mét đã trở thành một biểu tượng của thành phố.
Ảnh Time Out
Giàn giáo tre ở Hong Kong hiện nay: Phổ biến nhưng đối mặt thách thức
Mặc dù xuất hiện nhiều trong giới xây dựng, giàn giáo tre không còn “thống trị” như trước. Theo SCMP, tre vẫn được sử dụng rộng rãi trong các tòa chung cư cao tầng, đặc biệt ở giai đoạn sửa chữa mặt ngoài, thay gạch, thay kính hoặc lắp điều hòa. Những tòa chung cư từ 20 đến hơn 40 tầng vẫn có thể được bao phủ bởi mạng lưới giàn giáo tre và lớp lưới xanh đặc trưng — hình ảnh không xa lạ với cư dân bản địa.
Tuy vậy, sự phát triển của các vật liệu hiện đại đặt nghề giàn giáo tre trước nhiều thách thức. Tre là vật liệu tự nhiên nên độ đồng nhất không thể so sánh với thép. Để đáp ứng các tiêu chuẩn an toàn ngày càng cao, nhiều nhà thầu đã chuyển sang kết hợp tre với khung kim loại nhằm tăng khả năng chịu lực. Một số dự án cao tầng, đặc biệt những tòa sử dụng nhiều mặt kính, cũng đã ưu tiên giàn giáo kim loại để đảm bảo tính chuẩn hóa.
Ảnh CN Daily
Ảnh SC
Một thách thức khác đến từ nguồn nhân lực. Nghề dựng giàn giáo tre vốn đòi hỏi sự gan dạ, kỹ năng và cả sự chính xác tuyệt đối. Tuy nhiên, thế hệ thợ trẻ lại ít người muốn theo nghề do mức độ nguy hiểm cao, trong khi lớp thợ lâu năm đang ngày một ít đi. Điều này khiến giới chuyên môn lo ngại nghề giàn giáo tre có thể bị mai một.
Mới đây xảy ra vụ hỏa hoạn được xem là thảm họa tại khu dân cư Tai Po, Hong Kong. Nhiều tòa chung cư, nhà cao tầng bị nhấn chìm trong biển lửa, con số nạn nhân thương vong có thể lên tới hàng ngàn người. Dù nguyên nhân chưa được xác định, nhưng tại thời điểm lửa bùng lên, các tòa nhà đều đang được bao phủ bởi hệ thống giàn giáo tre phục vụ tu sửa.
Nhiều tờ báo, trang tin địa phương nhận định, giàn giáo tre và phần lưới bao quanh tòa nhà là một trong những yếu tố quan trọng, khiến ngọn lửa lan nhanh hơn bao giờ hết. Truyền thông quốc tế cũng chỉ ra, tre là vật liệu dễ bắt lửa, và khi được bọc cùng lưới che nylon, nguy cơ cháy lan tăng cao nếu xảy ra sự cố.
Các tòa chung cư tại khu dân cư Tai Po - nơi xảy ra vụ cháy thảm họa cũng đang được sửa chữa và bao quanh và giàn giáo tre (Ảnh HKFP)
Điều này làm dấy lên tranh luận về mức độ an toàn của việc tiếp tục sử dụng giàn giáo tre trong môi trường đô thị dày đặc và trong những công trình đang cải tạo, đặc biệt khi thời tiết khô, gió mạnh — các yếu tố làm đám cháy lần này trở nên nghiêm trọng hơn.
