Cần quyết liệt hơn với hàng giả

Chiều 30-5, phóng viên Báo Người Lao Động có mặt tại Trung tâm Thương mại Saigon Square (quận 1, TP HCM) và ghi nhận mọi hoạt động vẫn diễn ra bình thường. Các gian hàng đã mở cửa buôn bán tấp nập trở lại, với nhiều loại hàng hóa mang nhãn hiệu nước ngoài được trưng bày công khai, phục vụ cả du khách quốc tế lẫn người tiêu dùng trong nước.

Như "bắt cóc bỏ dĩa"

Trong khi chiều hôm trước, 6 tổ công tác của Phòng Nghiệp vụ quản lý thị trường thuộc Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước - Bộ Công Thương đã triển khai kiểm tra đồng loạt tại trung tâm này.

Đáng chú ý, ngay khi tổ kiểm tra xuất hiện, hệ thống bộ đàm của đội ngũ bảo vệ tại Saigon Square lập tức được kích hoạt, đồng thời phát thông báo qua loa nội bộ nhằm cảnh báo cho các tiểu thương đóng cửa hàng, gây khó khăn cho quá trình kiểm tra, xử lý vi phạm. Tuy nhiên, lực lượng chức năng đã phát hiện hàng ngàn sản phẩm giả mạo các nhãn hiệu nổi tiếng thế giới như đồng hồ, túi xách, ví và kính mắt, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi người tiêu dùng cũng như uy tín của các thương hiệu được bảo hộ tại Việt Nam.

Theo Công ty TNHH Tư vấn Sở hữu trí tuệ IPT - đơn vị đại diện bảo hộ nhãn hiệu cho các thương hiệu nổi tiếng như Rolex, BVLGARI, Chanel... - phần lớn sản phẩm mà đoàn kiểm tra xử lý có dấu hiệu giả mạo nhãn hiệu đang được công ty bảo hộ. Cụ thể, hàng hóa được kinh doanh tại một số gian hàng có bao bì không đúng quy chuẩn của hãng, đường chỉ may xộc xệch, không đều, thậm chí có chỉ thừa; logo hoặc chữ in trên sản phẩm bị nhòe, thiếu độ sắc nét. Đáng chú ý, các sản phẩm này được bày bán với mức giá thấp hơn rất nhiều so với hàng chính hãng.

Bên cạnh Công ty TNHH Tư vấn Sở hữu trí tuệ IPT, rất nhiều văn phòng luật sư và các công ty luật đại diện sở hữu trí tuệ cho các nhãn hiệu cũng có mặt tại Saigon Square để nhận diện các dấu hiệu vi phạm của hàng hóa tại các cơ sở kinh doanh.

Đáng chú ý, đây không phải là lần đầu tiên trung tâm này bị kiểm tra và phát hiện bày bán hàng giả, hàng nhái. Trong nhiều năm qua, lực lượng quản lý thị trường đã nhiều lần đột xuất kiểm tra, thu giữ số lượng lớn hàng hóa vi phạm. Tuy nhiên, tình trạng này vẫn tái diễn, khi chỉ sau một thời gian ngắn, các gian hàng lại tiếp tục bày bán hàng giả, hàng nhái công khai như chưa từng bị xử lý.

Các quầy hàng ở Saigon Square mở cửa bán hàng bình thường vào ngày 30-5, sau đợt kiểm tra vào chiều hôm trước. Ảnh nhỏ: Lực lượng quản lý thị trường kiểm tra quầy hàng tại Saigon Square vào chiều 29-5

Ông Trần Việt Hùng, Trưởng Phòng Nghiệp vụ quản lý thị trường - Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước, cho biết Saigon Square là một trong những vụ việc điển hình nằm trong tháng cao điểm kiểm tra hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng do cục trực tiếp triển khai. Đây vốn là khu vực trung tâm, thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước sẽ tiếp tục nằm trong diện kiểm tra thường xuyên trong thời gian tới.

Cũng theo ông Hùng, chính tình trạng buông lỏng trong công tác quản lý địa bàn không chỉ tạo điều kiện cho các hành vi vi phạm về kinh doanh hàng hóa diễn ra công khai mà còn gây tổn hại nghiêm trọng đến niềm tin của người tiêu dùng. Bên cạnh đó, việc để hàng giả, hàng nhái tràn lan còn làm xấu đi hình ảnh của TP HCM trong mắt du khách quốc tế và ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường kinh doanh lành mạnh của các doanh nghiệp chân chính.

Tuy nhiên, theo lực lượng quản lý thị trường TP HCM, quy định hiện hành chỉ cho phép chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra khi giá trị hàng giả từ 200 triệu đồng trở lên. Đối với trường hợp có giá trị thấp hơn, lực lượng chức năng chỉ có thể xử phạt hành chính với các lỗi như kinh doanh hàng hóa không có hóa đơn, chứng từ, không rõ nguồn gốc xuất xứ hoặc có dấu hiệu xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ. Ngay cả khi cơ sở tái phạm sau 2 năm, biện pháp xử lý cũng chỉ dừng lại ở việc nâng mức phạt hành chính, chứ chưa đủ điều kiện để chuyển cơ quan điều tra. Vì vậy, nhiều cơ sở vi phạm sẵn sàng nộp phạt để tiếp tục hoạt động kinh doanh, bất chấp rủi ro và tác động tiêu cực đến thị trường.

Cần chế tài mạnh hơn

Trao đổi với phóng viên Báo Người Lao Động, bà Vũ Thị Huyền, đại diện pháp lý của Tổ chức chống hàng giả React tại Việt Nam, Giám đốc Công ty Luật TNHH THB LAW, cho biết các địa điểm như Saigon Square, chợ Bến Thành hay các chợ đầu mối đang là nơi tập trung nhiều hoạt động kinh doanh hàng giả. Dù cơ quan chức năng liên tục xử lý nhưng vì lợi nhuận cao nên tình trạng tái phạm rất phổ biến. "Vì sao việc thực thi vẫn chưa hiệu quả?" - bà Huyền đặt vấn đề.

Theo bà, các đối tượng buôn bán hàng giả có hành vi rất tinh vi, thường xuyên đối phó với lực lượng chức năng bằng cách đóng cửa hàng, tẩu tán hàng hóa hoặc kéo dài thời gian kiểm tra. Trên môi trường mạng, việc sử dụng thông tin giả, địa chỉ giả, kho hàng ảo khiến công tác truy vết, xử lý vi phạm trở nên khó khăn. Ngoài ra, các đối tượng còn sử dụng nhà riêng, căn hộ chung cư, container để làm kho, gây cản trở việc kiểm tra.

Một nguyên nhân khác khiến việc xử lý chưa hiệu quả là mức xử phạt hành chính còn nhẹ. Trong nhiều vụ án hình sự, hình phạt chủ yếu vẫn là án treo hoặc phạt tiền, thiếu tính răn đe. Do vậy, bà đề xuất cần nâng mức phạt, đồng thời cho phép yêu cầu bồi thường thiệt hại cho chủ thể quyền, thậm chí gấp nhiều lần giá trị hàng giả, vừa để bảo vệ quyền lợi vừa mang tính răn đe cao.

Theo bà, hàng giả đang là vấn nạn nhức nhối với cả cơ quan thực thi lẫn doanh nghiệp bị xâm phạm quyền. Chiến dịch truy quét hàng giả, hàng lậu theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ được kỳ vọng sẽ tạo bước tiến mạnh mẽ, hiệu quả hơn. Tuy nhiên, việc xử lý hàng giả không thể làm trong ngày một ngày hai, mà cần sự phối hợp đồng bộ từ nhiều phía. Cơ quan lập pháp cần cập nhật quy định pháp luật sát với thực tế; cơ quan thực thi phải quyết liệt, không có vùng cấm. Chủ thể quyền cũng cần chủ động bảo vệ mình bằng các biện pháp kỹ thuật, dấu hiệu phân biệt giúp nhận diện hàng thật dễ hơn.

Ngoài ra, bà cho rằng cần nâng cao trách nhiệm của các bên trung gian như đơn vị vận chuyển, nền tảng thương mại điện tử, những bên hưởng lợi từ việc lưu thông hàng hóa, đôi khi còn tiếp tay cho hành vi sai phạm.

Và với mục đích tăng tính răn đe, nhằm ngăn chặn hoạt động sản xuất - kinh doanh hàng giả, hàng nhái, Bộ Công Thương cho biết đang lấy ý kiến các đơn vị liên quan đối với dự thảo nghị định của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Dự thảo đề xuất nâng mức xử phạt lên tối đa 200 triệu đồng với cá nhân và 400 triệu đồng với tổ chức, đồng thời bổ sung các hình thức chế tài mạnh hơn nhằm tăng tính răn đe.

Cụ thể, ngoài hình thức phạt tiền, các biện pháp xử phạt bổ sung gồm: tước quyền sử dụng giấy phép, chứng chỉ hành nghề từ 1 đến 12 tháng, đình chỉ hoạt động trong cùng khoảng thời gian, tịch thu tang vật vi phạm, tiêu hủy hàng hóa vi phạm và buộc nộp lại toàn bộ số lợi bất hợp pháp có được từ hành vi vi phạm.

Đáng chú ý, trong trường hợp làm hàng giả có giá trị tương đương từ 30 triệu đồng trở lên hoặc thu lợi bất hợp pháp từ 50 triệu đồng trở lên mà chưa đến mức bị truy cứu trách nhiệm hình sự, cá nhân, tổ chức sẽ bị phạt tiền từ 70-100 triệu đồng, thay vì mức 30-50 triệu đồng như trước.

Đối với hành vi sản xuất, nhập khẩu hoặc buôn bán hàng giả là thực phẩm, thuốc, mỹ phẩm, thiết bị y tế, hóa chất… thì mức xử phạt sẽ gấp đôi so với mức phạt thông thường, nếu chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự.