Chia sẻ tại Livestream Bàn tròn Kinh tế ngày 7/12, chuyên gia Trần Ngọc Báu – CEO Công ty Dữ liệu Kinh tế Tài chính WiGroup – nhận định hệ thống ngân hàng đang xuất hiện dấu hiệu căng thẳng thanh khoản.
Theo ông Báu, lãi suất liên ngân hàng kỳ hạn qua đêm đã vượt mốc trung bình 7%/năm, tiệm cận mức căng thẳng từng xảy ra năm 2022. “Nếu trung bình là 7% thì cá biệt có những ngân hàng phải vay với lãi suất hai con số”, ông nói.
Trên thị trường mở, lượng OMO mà Ngân hàng Nhà nước (NHNN) bơm ra để hỗ trợ thanh khoản cũng leo lên mức kỷ lục, gần chạm 370.000 tỷ đồng, tương đương khoảng 50% tổng lượng trái phiếu đủ điều kiện cầm cố.
Lý giải nguyên nhân, ông cho biết trong giai đoạn qua, tín dụng tăng nhanh hơn huy động, các ngân hàng buộc phải tìm đến nguồn vay trên thị trường liên ngân hàng hoặc phát hành trái phiếu để bù đắp thiếu hụt. Hiện dư nợ cho vay lẫn nhau trên thị trường liên ngân hàng đã lên tới khoảng 3 triệu tỷ đồng, tương đương gần 15% tổng tài sản hệ thống ngân hàng.
Ông Báu nhấn mạnh: "Trong khi tại Trung Quốc, tỷ lệ này chỉ khoảng 7%, ở Mỹ chỉ vài chục tỷ USD trên nền tài sản vài nghìn tỷ USD; châu Âu cũng thấp hơn đáng kể. Điều đó cho thấy rủi ro mang tính cấu trúc rất lớn, bắt buộc nhà điều hành phải can thiệp trong thời gian tới".
Trong bối cảnh đó, NHNN đã bắt đầu triển khai nghiệp vụ hoán đổi ngoại tệ (swap USD/VND) với các ngân hàng thương mại, kỳ hạn 14 ngày, hạn mức tối đa 500 triệu USD, với tỷ giá 23.945 – 23.955 VND/USD. Theo ông Báu, thực chất đây là hình thức các ngân hàng thương mại vay VND từ NHNN và cầm cố bằng USD, trong đó khoản chênh lệch 10 đồng trong 14 ngày chính là chi phí vay vốn.
Với lãi suất vay USD kỳ hạn 2 tuần trên thị trường liên ngân hàng hiện khoảng 4%/năm, mức chênh lệch này tương đương việc NHNN đang cho các ngân hàng vay VND với lãi suất khoảng 5%/năm.
Dù vậy, ông đánh giá quy mô bơm vốn qua kênh swap còn rất nhỏ, chỉ khoảng 500 triệu USD, tương đương 11.000 - 12.000 tỷ đồng – mức không đáng kể so với thiếu hụt thanh khoản lên tới hàng trăm nghìn tỷ đồng của toàn hệ thống. Theo chuyên gia, NHNN đang thử nghiệm nghiệp vụ hoán đổi ngoại tệ và nhiều khả năng sẽ được mở rộng quy mô trong thời gian tới.
"Kênh OMO truyền thống đang bị bó hẹp, buộc NHNN phải bổ sung thêm các kênh hỗ trợ thanh khoản khác để ổn định thị trường", ông Báu cho hay.
Ông Trần Ngọc Báu
Bàn về động thái tăng lãi suất OMO thêm 0,5 điểm %, từ 4% lên 4,5% của NHNN, ông Báu cho rằng đây có thể xem là tín hiệu đầu tiên báo trước chu kỳ tăng lãi suất chính sách.
Ông phân tích thêm: lãi suất OMO là dạng “lãi suất chính sách mềm”, và “khi chỉ số này tăng, đó thường là dấu hiệu đầu tiên có thể báo hiệu khả năng điều chỉnh các lãi suất chính sách khác như lãi suất chiết khấu, tái cấp vốn hoặc lãi suất cho vay bù đắp thiếu hụt vốn”.
Nếu chu kỳ tăng lãi suất bắt đầu, diễn biến này “thường kéo dài tối thiểu khoảng 6 tháng”. Ông Báu nhận định thanh khoản hệ thống đã chịu áp lực nhiều tháng và NHNN hiện “không còn nhiều dư địa để hỗ trợ như trước”.
"Đây là bối cảnh mà tôi cho rằng chúng ta đang ở giai đoạn đầu của một chu kỳ tăng lãi suất. Song có thể thấy giai đoạn tăng lãi suất này hơi bị động với nhà quản lý và hệ thống ngân hàng", ông Báu nhận định.
