Người làm tự do bắt đầu nghĩ xa
Buổi sáng cuối tháng 12 tại chợ Cồn, phường Hải Châu, thành phố Đà Nẵng, không khí mua bán diễn ra nhộn nhịp với những tiếng rao quen thuộc vang lên dọc các lối đi. Giữa dòng người qua lại, bà Nguyễn Thị Hồng, 52 tuổi, chủ một sạp tạp hóa nhỏ nằm sát lối chính, chia sẻ về quyết định tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH), điều mà trước đây bà từng cho là quá xa vời đối với người buôn bán nhỏ lẻ.
Theo bà Hồng, nhiều năm nay cuộc sống của bà chỉ xoay quanh việc buôn bán sao cho đủ trang trải sinh hoạt và nuôi con ăn học. Khái niệm hưu trí, an sinh khi về già gần như nằm ngoài những toan tính thường ngày. Mỗi đồng lãi kiếm được đều được phân bổ cho các chi tiêu trước mắt, khiến việc nghĩ đến những kế hoạch dài hạn trở nên khó khăn.
Theo quy định, từ ngày 1/7 chủ hộ kinh doanh phải tham gia Bảo hiểm xã hội.
Suy nghĩ ấy chỉ bắt đầu thay đổi khi cán bộ BHXH phường trực tiếp xuống chợ để tuyên truyền, tư vấn. Qua những buổi trò chuyện, bà Hồng dần hiểu rõ hơn về các quyền lợi lâu dài như lương hưu và thẻ bảo hiểm y tế khi về già. Những thông tin này khiến bà nhận ra rủi ro của việc buôn bán tự do, không có nguồn đảm bảo khi ốm đau hay lớn tuổi.
Từ chỗ e dè, bà Hồng quyết định tham gia BHXH, coi đó như một cách tích lũy cho tương lai. Với bà, khoản đóng hằng tháng không chỉ là nghĩa vụ theo chính sách mà còn là sự chuẩn bị cần thiết để tự lo cho bản thân, thay vì phó mặc cuộc sống về sau cho may rủi.
Trong khi đó, bà Phan Thị Minh, Chủ cơ sở mầm non độc lập Hồng Minh, cũng từng có suy nghĩ tương tự. Trước đây, bà quen đóng bảo hiểm cho nhân viên, còn bản thân thì "làm tới đâu hay tới đó". "Người làm tự do ít khi nghĩ xa. Mỗi ngày chỉ lo xoay xở công việc, đến lúc đau ốm thì tự chịu", bà nói.
Bà Minh (ngồi giữa) vừa tham gia bảo hiểm xã hội.
Khi biết mình thuộc diện phải tham gia BHXH theo quy định mới, bà không khỏi băn khoăn. Thu nhập từ cơ sở mầm non không đều, tháng cao tháng thấp, khiến nỗi lo "không kham nổi" luôn thường trực. Nhưng qua nhiều buổi được cán bộ BHXH Hòa Cường tư vấn, cách nhìn của bà dần thay đổi.
"Họ không ép buộc, chỉ phân tích rõ quyền lợi và cho mình chọn mức đóng phù hợp. Tôi nghĩ tham gia cũng giống như mua một cái phao cho chính mình. Ít ra sau này ốm đau còn có bảo hiểm y tế, về già có đồng lương hưu đều đặn", bà Minh chia sẻ.
Không ít chủ hộ kinh doanh trẻ cũng bắt đầu nhìn an sinh xã hội bằng con mắt thực tế hơn. Anh Trần Quốc Bảo, 38 tuổi, kinh doanh quán ăn tại quận Thanh Khê, cho rằng BHXH bắt buộc giúp anh bớt đi nỗi lo dài hạn. "Làm ăn tự do thì thu nhập bấp bênh. Nếu chẳng may bệnh nặng hay sau này không còn sức làm việc, có BHXH vẫn hơn là không có gì", anh nói.
Những băn khoăn chưa dễ gỡ
Trái với sự chủ động của một bộ phận, tại chợ Hàn, khu chợ sầm uất bậc nhất Đà Nẵng, ông Lê Văn Thanh, 46 tuổi, vẫn đang cân nhắc. Ngồi trông quầy đồ gia dụng nhỏ, ông cho biết đã nghe thông tin về việc chủ hộ kinh doanh phải tham gia BHXH từ ngày 1/7/2025 nhưng chưa quyết định.
"Mình không phản đối chính sách, chỉ là còn nhiều cái phải tính. Có tháng bán được thì dư chút, có tháng ế ẩm coi như hòa vốn. Mỗi tháng trích thêm gần 700.000 đồng để đóng BHXH, tôi sợ lúc khó khăn không xoay kịp", ông băn khoăn.
Nhiều hộ kinh doanh nhỏ vẫn còn băn khoăn về việc đóng bảo hiểm xã hội.
Không chỉ áp lực tài chính, sự thiếu thông tin cũng khiến nhiều chủ hộ e dè. "Nghe nói có lương hưu, có bảo hiểm y tế, nhưng đóng bao lâu, hưởng ra sao thì tôi vẫn mơ hồ", bà Nguyễn Thị Như Nguyệt, chủ quầy tạp hóa tại phường Hòa Cường thừa nhận. Với nhiều tiểu thương, bài toán mưu sinh trước mắt vẫn nặng hơn những tính toán dài hạn.
Trao đổi với Người Đưa Tin, ông Nguyễn Trí Đại, Giám đốc BHXH thành phố Đà Nẵng, cho biết, từ ngày 1/7/2025, nhóm chủ hộ kinh doanh cá thể có đăng ký kinh doanh theo phương pháp kê khai chính thức trở thành đối tượng tham gia BHXH bắt buộc. "546 chủ hộ đã chủ động tham gia là tín hiệu tích cực, nhưng so với mục tiêu BHXH toàn dân thì con số này còn rất nhỏ", ông nói.
Theo ông Đại, sự thay đổi nhận thức rõ nhất đến từ việc người dân hiểu BHXH không phải khoản chi phí mất đi, mà là "của để dành" cho chính họ. Những biến động kinh tế, chi phí y tế ngày càng tăng, hay nỗi lo tuổi già không lương hưu chính là yếu tố khiến nhiều chủ hộ bắt đầu quan tâm đến an sinh.
Ông Nguyễn Trí Đại, Giám đốc BHXH Đà Nẵng, cho rằng việc tham gia BHXH không phải là chi phí mất đi mà là khoản tích lũy cho tương lai.
Tuy vậy, áp lực tài chính là có thật. Với mức đóng tối thiểu hiện nay khoảng 690.300 đồng mỗi tháng, nhiều hộ kinh doanh nhỏ khó tránh khỏi e ngại. "Thu nhập biến động khiến họ khó cam kết lâu dài. Vì vậy, cán bộ BHXH phải tư vấn rất kỹ để người dân chọn mức đóng vừa sức nhưng vẫn đảm bảo quyền lợi sau này", ông Đại chia sẻ.
Để tháo gỡ, ngành BHXH Đà Nẵng đang đẩy mạnh cải cách thủ tục, hướng dẫn giao dịch điện tử, sử dụng ứng dụng VssID, đồng thời tăng cường tư vấn trực tiếp tại cơ sở. Truyền thông cũng được mở rộng trên các nền tảng số, mạng xã hội để người dân dễ tiếp cận thông tin.
Ông Đại chia sẻ thêm, hoạt động kinh doanh luôn tiềm ẩn nhiều biến động, có lúc thuận lợi nhưng cũng không ít giai đoạn khó khăn. Trong bối cảnh đó, bảo hiểm xã hội chính là điểm tựa ổn định nhất, giúp người tham gia có sự bảo đảm khi ốm đau và khi bước vào tuổi già.
Việc tham gia BHXH thể hiện sự chủ động chăm lo an sinh cho chính bản thân, đồng thời giảm bớt gánh nặng cho gia đình về lâu dài. Đây là một hình thức đầu tư mang tính nhân văn và an toàn, phù hợp với các hộ kinh doanh cá thể trong việc chuẩn bị cho tương lai.
