Thông tin trên được Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) đề cập trong Báo cáo về việc thực hiện Nghị quyết của Quốc hội về chất vấn (lĩnh vực ngân hàng) gửi tới Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV.
Tại báo cáo, Ngân hàng Nhà nước cho biết, khuôn khổ pháp lý và chính sách trong hoạt động thanh toán tiếp tục được hoàn thiện, thúc đẩy chuyển đổi số và thanh toán không dùng tiền mặt (TTKDTM), đáp ứng nhu cầu thanh toán của người dân và doanh nghiệp, góp phần vào sự phát triển của kinh tế đất nước. NHNN đã nghiên cứu ban hành/trình ban hành và triển khai nhiều chính sách quan trọng như: Nghị định số 52/2024/NĐ-CP ngày 15/5/2024 về TTKDTM; Chiến lược phát triển các hệ thống thanh toán Việt Nam đến năm 2030; Chỉ thị về việc đẩy mạnh chuyển đổi số và bảo đảm an ninh, an toàn thông tin trong hoạt động ngân hàng, Quyết định tiêu chuẩn cơ sở Đặc tả kỹ thuật QR Code hiển thị từ phía khách hàng tại Việt Nam và 7 Thông tư quy định chi tiết, hướng dẫn Luật Các TCTD và Nghị định 52/2024/NĐ-CP…
Ảnh minh họa
Thanh toán không dùng tiền mặt tăng trưởng mạnh mẽ
Với khuôn khổ pháp lý tiếp tục được hoàn thiện, hoạt động chuyển đổi số trong ngành Ngân hàng ngày càng diễn ra mạnh mẽ, TTKDTM đạt nhiều kết quả tích cực. NHNN cho biết, hệ sinh thái số đa dạng đã đem lại nhiều tiện ích hấp dẫn cho người dùng; đến nay, hầu hết dịch vụ ngân hàng cơ bản đã được thực hiện trên kênh số, nhiều ngân hàng đạt tỷ lệ trên 95% giao dịch thực hiện trên kênh số.
Số liệu thống kê từ NHNN cho biết, trong năm 2024 so với cùng kỳ năm 2023, giao dịch TTKDTM tăng 56,68% về số lượng và 32,79% về giá trị; qua kênh Internet tăng 49,73% về số lượng và 33,12% về giá trị; qua kênh điện thoại di động tăng 54,08% về số lượng và 34,03% về giá trị; giao dịch qua QR Code tăng 104,65% về số lượng và 97,14% về giá trị.
Tổng số tài khoản Mobile-Money đến cuối năm 2024 được đăng ký và sử dụng là 10,2 triệu tài khoản, trong đó: hơn 7,3 triệu tài khoản Mobile-Money đăng ký tại vùng nông thôn, miền núi (chiếm khoảng 72% tổng số tài khoản đăng ký và sử dụng dịch vụ).
Sự phát triển mạnh mẽ của các kênh thanh toán trực tuyến đã và đang giúp thay đổi thói quen sử dụng tiền mặt trong dân cư, cụ thể: giao dịch qua ATM tiếp tục giảm 12,83% về số lượng và giảm 4,49% về giá trị, cho thấy nhu cầu rút tiền mặt của người dân đang có xu hướng giảm và được thay thế bởi các phương thức, thói quen không dùng tiền mặt.
“Trong 2 tháng đầu năm 2025 so với cùng kỳ năm 2024, giao dịch TTKDTM tăng 41,28% về số lượng và 21,91% về giá trị; qua kênh Internet tăng 35,81% về số lượng và 29,69% về giá trị; qua kênh điện thoại di động tăng 35,13% về số lượng và 18,63% về giá trị; giao dịch qua QR Code tăng 75,54% về số lượng và 196,62% về giá trị”, NHNN thông tin.
Đáng chú ý, sau 10 tháng triển khai xác thực sinh trắc học từ nguồn Cơ sở dữ liệu quốc gia dân cư (thông qua CCCD gắn chíp, VneID) theo Quyết định số 2345/QĐ-NHNN ngày 18/12/2023 của Thống đốc NHNN có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2024, đến nay, đã có hơn 108 triệu hồ sơ khách hàng được thu nhập, đối chiếu thông tin sinh trắc học, hoạt động thanh toán diễn ra bình thường, góp phần giảm số lượng vụ việc lừa đảo mất tiền của khách hàng. Đồng thời, nhằm tăng cường bảo đảm an ninh, an toàn thông tin trong hoạt động thanh toán trực tuyến nói riêng và các dịch vụ trực tuyến trong ngành Ngân hàng nói chung, NHNN đã ban hành Thông tư số 50/2024/TT-NHNN ngày 31/10/2024 quy định về an toàn, bảo mật cho việc cung cấp dịch vụ trực tuyến trong ngành Ngân hàng, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2025.
Việc triển khai áp dụng sinh trắc học ngân hàng đã nhanh chóng được người dân, các tổ chức và doanh nghiệp trong nước ủng hộ. Các TCTD, trung gian thanh toán tích cực và tiên phong trong việc triển khai Đề án phát triển ứng dụng dữ liệu về dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022 - 2025, tầm nhìn đến năm 2030 (Đề án 06) vào hoạt động ngân hàng.
Số liệu thống kê cho thấy, đến hết ngày 11/4/2025, cả ngành Ngân hàng đã có hơn 108 triệu hồ sơ khách hàng (CIF) được đối chiếu sinh trắc học qua CCCD gắn chip hoặc VneID (đạt hơn 92% tổng lượng tài khoản thanh toán cá nhân phát sinh giao dịch trên kênh số); hơn 530 nghìn hồ sơ khách hàng tổ chức đã được đối chiếu thông tin sinh trắc học (đạt 41% tổng số lượng tài khoản thanh toán tổ chức phát sinh giao dịch trên kênh số); khoảng 20,9 triệu khách hàng mở và sử dụng Ví điện tử đã được thu thập, đối chiếu thông tin sinh trắc học với CCCD gắn chip thông qua ứng dụng Ví điện tử (đạt 73,15% tổng số ví điện tử đang hoạt động).
Tiếp tục thực hiện có hiệu quả Đề án phát triển TTKDTM và Kế hoạch chuyển đổi số ngành Ngân hàng
Nhằm ngăn chặn và phòng chống tội phạm công nghệ cao trong lĩnh vực ngân hàng, NHNN cho biết, đã thường xuyên, chủ động theo dõi, chỉ đạo các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán, dịch vụ trung gian thanh toán tăng cường các biện pháp đảm bảo an ninh, an toàn trong hoạt động thanh toán, cụ thể: tăng cường công tác định danh, xác thực khách hàng trong mở và sử dụng Ví điện tử, ngăn ngừa việc sử dụng giấy tờ giả, thuê, cho thuê, mượn, cho mượn ví điện tử, mua, bán thông tin ví điện tử; tăng cường triển khai giám sát, kiểm soát, phát hiện các giao dịch đáng ngờ nhằm ngăn chặn sử dụng ví điện tử để chuyển tiền, thanh toán cho các hoạt động bất hợp pháp; tăng cường đầu tư cơ sở hạ tầng, áp dụng các giải pháp công nghệ thanh toán tiên tiến và các tiêu chuẩn quốc tế về an ninh, bảo mật cho hệ thống công nghệ thông tin…
Đồng thời, NHNN tiếp tục phối hợp với các cơ quan chức năng trong công tác phòng, chống tội phạm công nghệ cao; kiểm tra chuyên đề về công tác bảo đảm an toàn thông tin; phối hợp diễn tập ứng cứu sự cố an toàn thông tin; đào tạo chuyên gia an toàn thông tin; điều tra, cung cấp thông tin truy bắt tội phạm sử dụng công nghệ cao liên quan đến ngành Ngân hàng.
Dẫu vậy, hoạt động chuyển đổi số và TTKDTM vẫn còn gặp nhiều khó khăn, vướng mắc, có thể kể đến như: những lo ngại về an ninh an toàn khi sử dụng các phương thức thanh toán điện tử, trực tuyến còn phổ biến; mạng lưới chi nhánh, cơ sở hạ tầng thanh toán của các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán, trung gian thanh toán còn chủ yếu tập trung ở khu vực thành thị, chưa phủ khắp ở khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa; quy định pháp lý về hoạt động giao đại lý thanh toán đang triển khai , cần có thời gian để hướng dẫn triển khai, đảm bảo hoạt động an toàn, hiệu quả, phù hợp với thực tiễn.
Công tác phòng, chống ngăn chặn tội phạm sử dụng công nghệ cao trong thanh toán điện tử gặp một số khó khăn do tội phạm công nghệ cao trong hoạt động thanh toán ngày càng tinh vi, với các thủ đoạn phức tạp và thay đổi nhanh, liên tục; tội phạm lợi dụng hoạt động thanh toán cho các hoạt động bất hợp pháp diễn biến phức tạp, có xu hướng gia tăng (như cờ bạc, lừa đảo, gian lận thương mại, trốn thuế, ma túy, mại dâm…); trong khi đó hoạt động thanh toán chỉ là khâu cuối cùng để hoàn tất một giao dịch mua bán hàng hóa dịch vụ và việc quản lý và xác định tính hợp pháp của hàng hóa, dịch vụ thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của các bộ, ngành có chức năng quản lý nhà nước đối với hàng hóa, dịch vụ đó. Do vậy, ngành Ngân hàng không thể kịp thời xác định tính hợp pháp của các hàng hóa, dịch vụ để có thể thực hiện hiệu quả các biện pháp phòng, chống, ngăn chặn phù hợp, việc này cần có sự phối hợp, cung cấp thông tin thường xuyên, liên tục và chặt chẽ và kịp thời của các bộ, ngành có liên quan.
Trước những khó khăn, vướng mắc còn tồn tại, NHNN cho biết, thời gian tới sẽ tiếp tục thực hiện có hiệu quả Đề án phát triển TTKDTM tại Việt Nam giai đoạn 2021-2025 và Kế hoạch chuyển đổi số ngành Ngân hàng. Tiếp tục triển khai các giải pháp đẩy mạnh chuyển đổi số, TTKDTM và đảm bảo an ninh, an toàn, bảo mật trong hoạt động ngân hàng. Nghiên cứu triển khai các mô hình, công nghệ thanh toán mới, thanh toán xuyên biên giới.
NHNN cũng sẽ tăng cường giám sát các hệ thống thanh toán quan trọng, cảnh báo, khuyến nghị kịp thời về các vấn đề rủi ro, các giải pháp tăng cường an ninh, an toàn trong thanh toán điện tử, đảm bảo an ninh, an toàn hệ thống công nghệ thông tin trong ngành Ngân hàng, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của khách hàng.
Đồng thời, đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền phổ biến về cơ chế, chính sách về thanh toán, chuyển đổi số; tăng cường kiến thức, kỹ năng quản lý tài chính cho người dân, nâng cao hiểu biết trong sử dụng sản phẩm, dịch vụ ngân hàng một cách an toàn, hiệu quả.
