Với người miền xuôi, chỉ nghe đến cái tên "bánh trứng kiến" đã cảm thấy rờn rợn. Nhưng ở vùng cao Đông Bắc như Cao Bằng, Lạng Sơn, Bắc Kạn, Tuyên Quang… món bánh này lại là một đặc sản quý giá, là thức quà mùa xuân độc đáo của núi rừng, được người Tày, người Nùng truyền lại từ đời này sang đời khác. Không chỉ ngon lạ miệng, bánh trứng kiến còn mang đậm dấu ấn văn hóa, thể hiện sự giao hòa giữa con người và thiên nhiên hoang dã.
Làm từ trứng của loài kiến đen rừng, món bánh này chỉ xuất hiện trong vòng 1 tháng, nhưng đủ sức khiến người ta vượt rừng, vượt suối để tìm bằng được. Ngay cả những ai từng dị ứng đến sưng phù vẫn phải thốt lên: "Đáng lắm!".
Mỗi mùa trứng kiến về, cả bản rộn ràng đi “săn lộc rừng”
Mỗi năm, từ tháng 3 đến tháng 4 Âm lịch là thời điểm các bà, các mẹ vùng cao lại vào rừng “đi săn” trứng kiến. Nhưng không phải loại kiến nào cũng lấy trứng làm bánh được. Phải là trứng của kiến đen rừng, loại kiến to, thân bóng, không độc, thường làm tổ trên cây rừng hoặc dưới lòng đất. Người đi lấy trứng phải có kinh nghiệm, biết nhận diện tổ kiến, tránh nhầm sang tổ kiến lửa hay kiến độc, rất nguy hiểm.
Nguồn: Huyền Búnn
Trứng kiến có màu trắng ngà, hạt tròn bằng đầu tăm, bé như hạt kê, vừa béo ngậy lại vừa thơm. Người dân địa phương gọi đây là “lộc rừng”, bởi để có được một rổ trứng kiến nhỏ, phải trèo cây, lội rừng cả buổi. Mỗi tổ chỉ được thu một phần, tránh làm ảnh hưởng đến sự phát triển của kiến mẹ.
Sau khi lấy về, trứng kiến được sàng sảy sạch sẽ, loại bỏ tạp chất, kiến non, nhộng và các mảnh lá khô. Quá trình làm sạch đòi hỏi sự tỉ mỉ và khéo léo để trứng không bị dập, nát.
Lá vả, bột nếp - nguyên liệu dân dã làm nên hương vị đậm đà
Để làm bánh trứng kiến, không thể thiếu lá vả (hoặc lá dong) và gạo nếp nương - những nguyên liệu gắn bó với đời sống nông nghiệp vùng cao. Lá vả có bản to, thơm nhẹ, dùng để gói bánh. Gạo nếp được chọn là nếp nương dẻo, thơm, ngâm nước vài tiếng rồi xay thành bột, để ráo vừa phải, không quá khô cũng không quá nhão.
Nhân bánh gồm trứng kiến trộn với hành khô, mỡ lợn thái hạt lựu, lá kiệu băm nhỏ, đem xào thơm trên lửa nhỏ. Trứng kiến khi xào phải đảo thật nhẹ tay để không bị nát, đến khi nghe mùi thơm ngậy bốc lên là đạt. Có nơi còn thêm một chút muối hạt rang giã nhỏ, vừa để dậy vị, vừa tăng độ bùi cho nhân bánh.
Nguồn: Huyền Búnn
Bột gạo nếp sau khi để ráo sẽ được dàn mỏng lên lá vả thành từng lớp mỏng, sau đó múc nhân trứng kiến xào đặt vào giữa, gập lá lại như gói bánh gai. Không cần khuôn, không cần ép, mọi thao tác đều làm thủ công, theo thói quen và cảm nhận của từng người.
Bánh sau đó được đem hấp cách thủy khoảng 30-40 phút, đến khi mùi thơm của lá vả hòa quyện cùng mùi trứng kiến, mỡ hành lan tỏa khắp bếp là có thể dùng được. Khi chín, bột bánh dẻo mịn, nhân bên trong béo ngậy, thơm bùi, ăn một miếng là nhớ mãi.
Điều thú vị là bánh không cần chấm thêm gì. Bởi vị bánh đã đủ đậm, đủ thơm, kết hợp giữa cái dẻo của bột nếp, cái béo của mỡ, cái ngậy của trứng kiến, và hương thơm ngai ngái của lá rừng.
Nguồn: Huyền Búnn
Ẩm thực hay bài học về triết lý sống?
Bánh trứng kiến không chỉ là món ăn. Đó còn là bài học sâu sắc về sự gắn bó với tự nhiên, về cách con người biết chắt chiu từng chút “lộc rừng” để làm ra món ngon. Thay vì săn bắt phá hoại, người dân chỉ lấy một phần nhỏ trứng kiến, không phải lúc nào cũng lấy cả tổ, để mùa sau kiến tiếp tục sinh sôi.
Mỗi chiếc bánh được làm ra là cả sự tỉ mẩn, nhẫn nại và nâng niu, thể hiện tình yêu của người làm bánh với thiên nhiên và với cả người ăn. Đó là triết lý sống bền vững, hài hòa - rất riêng của người dân miền núi Đông Bắc.
Ở nhiều nơi, bánh trứng kiến không chỉ là món ăn chơi, mà còn là món quà mừng khách quý, là lễ vật trong các dịp cúng Rằm tháng Ba, tháng Tư. Mỗi khi có lễ hội làng, hội xuống đồng, người dân lại mang theo bánh trứng kiến như một biểu tượng của mùa mới, của sự tròn đầy và no ấm. Không ít người đi xa, mỗi dịp về quê lại mang vài gói bánh trứng kiến về làm quà - như một cách giữ lại hương vị tuổi thơ, hồn cốt bản làng.
Nguồn: Đặc sản Đông Bắc
Ngày nay, khi các tour du lịch trải nghiệm vùng cao ngày càng phát triển, bánh trứng kiến được giới thiệu như một đặc sản không thể không thử. Dù hình thức đơn sơ, nhưng hương vị độc đáo và câu chuyện đằng sau khiến món ăn này chinh phục cả những du khách nước ngoài khó tính. Tại các phiên chợ vùng cao, bánh trứng kiến được gói sẵn, bày bán vào mùa lễ hội xuân. Một gói bánh vài chục nghìn đồng, nhưng mang theo hương rừng, tình người và cả câu chuyện văn hóa.
Có người lần đầu ăn bánh chỉ vì tò mò, nhưng sau đó lại bị cuốn hút bởi vị béo mà không ngấy, dẻo nhưng không dính, thơm mà rất riêng. Có người ăn xong, lại ngồi nghe bà con kể chuyện đi lấy trứng kiến, chuyện rừng, chuyện làng, rồi cười phá lên vì thấy… hóa ra đặc sản không chỉ là món ăn, mà còn là kho ký ức sống động của một vùng đất.
Dẫu biết bánh trứng kiến là đặc sản độc đáo của núi rừng Đông Bắc, thơm ngậy, bùi béo và hiếm có khó tìm, nhưng không ít người sau khi ăn lại bị dị ứng, sưng phù mặt, nổi mẩn toàn thân. Trứng kiến - dù sạch và được chế biến kỹ vẫn là một loại thực phẩm có thể gây phản ứng mạnh với người có cơ địa nhạy cảm, đặc biệt là những ai từng dị ứng hải sản, nhộng tằm, hoặc protein lạ. Cái ngon đôi khi đi kèm cái giá và bánh trứng kiến chính là minh chứng. Vẫn nên thử để cảm được hương vị rừng núi, để hiểu thêm về ẩm thực dân tộc, nhưng hãy thử với sự dè chừng, cẩn trọng, nhất là khi chưa từng ăn bao giờ. Trải nghiệm đặc sản - dù hấp dẫn đến đâu cũng cần ưu tiên an toàn cho sức khỏe.
Nguồn: Đặc sản Đông Bắc
Ẩm thực vùng miền không chỉ phản ánh điều kiện tự nhiên, mà còn là tấm gương phản chiếu tâm hồn và phong tục tập quán của mỗi dân tộc. Bánh trứng kiến là một minh chứng rõ ràng: chỉ những người sống gần gũi với rừng, biết chờ đợi, biết cảm ơn từng mùa trứng mới làm được món bánh này.
Bánh không xa hoa, không đắt đỏ, nhưng lại mang đến trải nghiệm vừa lạ vừa gần, vừa dân dã vừa sâu sắc. Có thể với người miền xuôi, bánh trứng kiến là điều “kỳ lạ”, nhưng với người bản địa, đó là niềm tự hào - là minh chứng rằng giữa đại ngàn hoang sơ, con người vẫn biết cách sống hài hòa, nuôi dưỡng và sáng tạo ra những giá trị riêng biệt.
Nếu có dịp lên miền núi Đông Bắc vào mùa xuân, đừng ngần ngại thử một miếng bánh trứng kiến. Hãy để vị ngậy thơm len vào đầu lưỡi, rồi cảm nhận cả một câu chuyện ẩm thực lâu đời, nơi từng nguyên liệu, từng cách chế biến đều mang theo dấu ấn của rừng, của người và của cả một nền văn hóa.
Và biết đâu, sau lần thử ấy, bạn lại mang theo trong lòng nỗi nhớ nhung một thức bánh “có một không hai”, được sinh ra từ trứng kiến, lá rừng, bột nếp và đôi bàn tay kiên nhẫn, dịu dàng của người làm bánh.
