Từ những sạp vải nhỏ đến các đơn hàng container, chợ Đồng Xuân vẫn đang điều tiết mạch tài chính ngầm của hàng nghìn tiểu thương, kéo theo cả sự chuyển mình của tiêu dùng nội địa.
Từ khu chợ phố cổ đến chợ lớn nhất miền Bắc
Ra đời từ năm 1889 dưới thời Pháp thuộc, chợ Đồng Xuân được xem là một trong những công trình thương mại hiện đại sớm nhất miền Bắc với kết cấu 5 vòm sắt vững chãi, diện tích hơn 6.500m². Trong suốt nhiều thập kỷ, đây là nơi thiết lập mặt bằng giá bán buôn cho toàn miền Bắc – đặc biệt trong các mặt hàng vải vóc, quần áo, đồ gia dụng và điện tử.
Chợ không chỉ đóng vai trò cung ứng mà còn là nơi khởi nguồn của các hoạt động kinh doanh gia đình, vốn là nền tảng của kinh tế hộ cá thể – mô hình phổ biến ở Việt Nam trước thời kỳ hội nhập.
Chợ của những người tính tiền bằng sổ tay và thước dây
Không như những trung tâm thương mại hiện đại, chợ Đồng Xuân vẫn giữ nếp cũ: không có bảng giá niêm yết, không có máy quét mã, mọi giao dịch được điều chỉnh linh hoạt theo mối quen, lượng mua và… tài thương lượng.
Giữa thời đại số, nhiều tiểu thương ở đây vẫn dùng sổ tay để ghi nợ, tính chiết khấu theo từng mét vải hay lô hàng, và chốt đơn qua điện thoại thay vì qua app. Tuy vậy, không thể phủ nhận rằng từ những "kênh phân phối bằng miệng" này, hàng hóa đã len lỏi đến các shop online, chợ quê, cửa hàng bán lẻ khắp cả nước.
Từ chợ truyền thống đến "chợ sỉ online": Chuyển mình để sống còn
Trong khoảng 10 năm trở lại đây, tiểu thương ở chợ Đồng Xuân bắt đầu sử dụng Zalo, Facebook, TikTok Shop để chốt đơn. Từ chỗ phải vác hàng lên tàu, lên xe, giờ đây chỉ cần livestream vài phút, khách từ Nghệ An, Lào Cai, Sơn La đã "chốt đơn" và chuyển khoản.
Đây là sự chuyển mình tất yếu – bởi chi phí thuê sạp lên tới hàng chục triệu đồng mỗi tháng, trong khi lượng khách đến chợ trực tiếp giảm mạnh do xu hướng tiêu dùng chuyển sang online. Việc nắm bắt công nghệ đã giúp nhiều tiểu thương duy trì thu nhập và tận dụng được uy tín nguồn hàng chợ Đồng Xuân – nơi nổi tiếng là “ra hàng nhanh, trả hàng cũng nhanh”.
Mạch điều tiết giá ngầm trong thị trường tiêu dùng
Một số mặt hàng từ chợ Đồng Xuân không chỉ đi về vùng sâu vùng xa mà còn trở thành tham chiếu giá cho cả thị trường online. Chẳng hạn, váy ngủ giá 35.000 đồng ở chợ có thể được đẩy lên 90.000–120.000 đồng trên các nền tảng TMĐT.
Theo một số chủ sạp, thời điểm cận Tết, dịp lễ lớn hay biến động giá nhập khẩu, giá sỉ từ Đồng Xuân có thể thay đổi theo tuần, thậm chí theo ngày, ảnh hưởng trực tiếp đến giá bán lẻ tại nhiều tỉnh thành.
Cửa ngõ tiêu dùng của miền Bắc – nhưng đang bị cạnh tranh khốc liệt
Dù vẫn giữ vai trò chợ đầu mối lớn nhất miền Bắc, chợ Đồng Xuân đang chịu sức ép lớn từ các kho hàng online ở Bắc Ninh, Gia Lâm, và các nền tảng như Shopee, Tiki. Sự tiện lợi của đặt hàng tận nơi, thanh toán sau đang dần thay thế việc lặn lội đi nhập hàng như trước.
Tuy vậy, Đồng Xuân vẫn có lợi thế là nguồn hàng phong phú, nhiều mẫu mã độc quyền và tốc độ xoay vòng vốn cao – điều mà không phải nơi nào cũng có.
Chợ không chỉ là nơi mua bán, mà là một hệ sinh thái tài chính ngầm
Chợ Đồng Xuân là một hệ thống tài chính đặc thù – nơi tiểu thương vay mượn không qua ngân hàng, xoay vòng vốn trong 2–3 ngày, và có thể cầm cự với thị trường bằng kinh nghiệm hơn là chỉ số tín dụng. Trong bối cảnh tiêu dùng ngày càng nhanh – gọn – số hóa, chợ Đồng Xuân vẫn là biểu tượng của một nền kinh tế thương lái còn sống khỏe nhờ khả năng thích nghi và tinh thần “bán buôn không nghỉ”.
5 thay đổi lớn trong cách giao dịch ở chợ Đồng Xuân (2019–2024)
| Thay đổi | Trước đây | Hiện nay |
|---|---|---|
| 1. Chốt đơn hàng | Giao dịch trực tiếp tại sạp, chủ yếu bằng lời nói | Giao dịch qua Zalo, Facebook, TikTok Shop, nhiều chủ sạp tự quản lý đơn hàng qua điện thoại |
| 2. Thanh toán | Thanh toán tiền mặt, ghi sổ nợ thủ công | Thanh toán chuyển khoản qua app ngân hàng, một số dùng QR code cá nhân |
| 3. Giao hàng | Tự mang hàng ra bến xe, gửi khách quen | Kết hợp ship nhanh, xe khách liên tỉnh, liên kết với đơn vị giao hàng chuyên tuyến (vùng sâu vùng xa) |
| 4. Tiếp cận khách mới | Phụ thuộc vào mối quen, người thân giới thiệu | Livestream, đăng bài đều đặn để hút khách sỉ mới trên nền tảng số |
| 5. Quản lý hàng hóa | Ghi sổ tay, nhớ mẫu mã theo trí nhớ | Nhiều chủ sạp đã dùng Excel, Google Sheets để theo dõi mẫu mã, lô hàng, đơn chốt theo ngày |
Dù số hóa đã len vào chợ, nhưng phần lớn tiểu thương vẫn giữ song song hai cách làm: vừa truyền thống – vừa hiện đại, tuỳ từng mối. Cũng chính vì thế mà Đồng Xuân trở thành một “vùng giao thoa” rất đặc biệt trong bản đồ tiêu dùng miền Bắc.
